David Nield

Bilim insanları, derin uyuyan ve şuurlu hayaller gören insanların kendilerine verilen talimatları takip edebildikleri, kolay ‘evet’ ya da ‘hayır’ sorularını yanıtlayabildikleri ve hatta temel matematik sorunlarını çözebildikleri, ‘etkileşimli hayal’ diye tanımlanan yeni bir olguyu açığa çıkardılar.

DÜŞLERİ ETKİLEMEYİ BAŞARDILAR

Yeni çalışma, düş gördüğümüzde beynimize neler olduğuna orijinal bir anlayış seviyesi katmasının yanı sıra, en nihayetinde, örneğin belli bir maksat doğrultusunda bizlere yardımcı olmak ya da makul bir zihinsel sıhhat problemini tedavi etmek hedefiyle hayallerimizi nasıl eğitebileceğimizi bizlere öğretebilir.

Ekseriyetle düşlerin görüldüğü esnada gerçekleşen süratli göz hareketi (REM) basamağı da dahil olmak üzere, uyku psikolojisi hakkında hâlâ gizemini koruyan birçok şey var. Sonradan hazırlanan raporlara bel bağlamaktansa, uyuyanlardan elde edilen gerçek vakitli cevaplar çok daha faydalı olabilir.

Northwestern Üniversitesi’nde vazife yapan Psikolog Ken Paller, “REM uykusundaki insanların deney yapan biriyle etkileşime girebileceğini ve gerçek vakitli bağlantı kurabileceğini keşfettik” diyor. “Bununla birlikte, hayal görenlerin soruları anlayabildiğini, kısa periyodik hafıza süreçlerine dahil olabildiğini ve cevaplar üretebildiğini ortaya koyduk.”

“İnsanların büyük kısmı bunun imkânsız olduğunu, bir soru sorulduğunda bireylerin uyanacaklarını ya da yanıtlayamayacaklarını ve katiyetle bir soruyu kusur yapmadan anlamayacaklarını düşünebilirler.”

BAĞLANTIDA SESLER, IŞIKLAR VE FİZİKÎ TEMAS KULLANILDI

Araştırmacılar, dört farklı laboratuvarda gerçekleştirilen deneylerde 36 şahısla çalıştılar. Gönüllülerden biri narkolepsi* sorunu yaşıyor ve sık sık şuurlu düşler görüyordu; başkaları ise şuurlu düşlerle ilgili tecrübeleri açısından farklılıklar göstermekteydi.

Bilim insanları, elektroensefalogram (EEG) araçları tarafından gözlemlenen uykunun en derin basamaklarında, çalışma iştirakçileriyle sesler, yanıp sönen ışıklar ve fizikî dokunuşlar aracılığıyla etkileşime girdiler: Uyuyanlardan, kolay matematik sorularını cevaplamaları, ayrıyeten ışık parlamalarını ya da fizikî dokunuşları saymaları ve (örneğin “İspanyolca konuşabilir misiniz?” gibi) kolay ‘evet’ ya da ‘hayır’ sorularına cevap vermeleri istendi.

Cevaplar, daha evvel kararlaştırılan göz hareketleri ya da yüz kası hareketleri aracılığıyla verildi. 57 uyku seansında, iştirakçiler tarafından şuurlu düş görüldüğünün doğrulandığı seansların yüzde 47’sinde, en az bir soruya yanlışsız karşılık verildiği gözlemlendi. Şuurlu düş durumlarının teyidi, uyuyan kişinin karşılıklarının birkaç şahit tarafından onaylanmasını gerektiren ‘kör’ örnekleme aracılığıyla gerçekleştirildi.

Northwestern Üniversitesi’nde vazifeli Sinirbilimci Karen Konkoly, “Sonuçları bir ortaya getirdik; çünkü farklı yaklaşımlar kullanan dört farklı laboratuvardan elde edilen sonuçların bir kombinasyonunun bu iki taraflı bağlantı olgusunun gerçekliğini en ikna edici biçimde teyit ettiğini düşündük” diyor: “Bu doğrultuda, irtibat kurmak emeliyle farklı araçlar kullanılabileceğini görüyoruz.”

BİR ASTRONOTLA BAĞLANTI KURMAK ÜZERE

Çalışmaya katılan şahıslar, çoğunlukla başarılı bir cevap verdikten sonra düşlerini raporlamalarını sağlamak için uyandırıldı. Kimi durumlarda, dış girdiler hayalin dışında yahut duşta üst üste bindirilmiş olarak hatırlandı; başka durumlardaysa, duşun içinde (bir radyo gibi) bir şeyler deneyimlendi.

Araştırmacılar, yayınlanan çalışmalarında, şuurlu hayal görenlerle irtibat kurmaya çalışmayı uzaydaki bir astronotla irtibat kurmaya çalışmakla karşılaştırıyor ve bu yeni yaklaşımı bu kadar heyecan verici kılan şeyin, cevapların bu kadar direkt olması olduğunu söylüyorlar.

Araştırma, gelecekte düşlerin, hafızanın ve uykunun anıları saklayabilmek konusunda ne kadar değerli olduğu hakkında yapılacak çalışmalarda bizlere yardımcı olabilir. Bununla birlikte, uyku bozukluklarının tedavisinde de yararlı olabilir ve hatta çizginin ötesine geçtiğimizde, bize hayallerimizde gördüğümüz şeyleri denetlemenin bir yolunu sunabilir.

“Bu nispeten keşfedilmemiş haldeki bağlantı kanalı, farklı pratik uygulamalara ve düşlerin ampirik (deneysel/ç.n.) bağlamda araştırılması için geliştirilecek yeni bir stratejinin önünü de açabilir.”

*Narkolepsi, ya da halk ortasında bilinen ismiyle uyku hastalığı, olağan dışı vakitlerde uyku hali ve ani uyku atakları ile tanımlanan kronik bir uyku bozukluğudur.

Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)

Gazete Duvar