Erdoğan Alayumat

Türkiye 2020 yılında dokuma dalında yüzde 16.5 civarında ihracat gerçekleştirdi. Süratle gelişen bölümde 2 milyondan fazla personel çalışıyor. Sendika ve toplumsal haklardan yoksun esnek ve kuralsız çalışmak zorunda kalan emekçiler ise hayatlarından şad değil.

Dünyadaki en eski üretim biçimlerinden biri olan dokumacılık sanayi kolu olarak ortaya çıkması sanayi ihtilali ile İngiltere’de başlar. Dokumacılık kesimi sanayi ihtilalinden sonra gelişmiş ülkelerin ekonomilerinde değerli bir rol oynarken, günümüzde Çin dünyanın en büyük dokuma ihracatçısı pozisyonunda.

Anadolu’da Osmanlı imparatorluğu devrinde dokumacılık daha çok ordunun gereksinimlerini karşılamak için uygulanan bir üretim biçimiyken, Cumhuriyet devrine gelindiğindeyse süratle endüstrileşmeye başlar. Daha çok pamuk tarımına dayalı olarak gelişmeye başlayan dokuma dalı, 1980’li yıllarda liberal iktisat siyasetlerinin yardımı ile kıymetli düzeyde ihracat yapan Türkiye, dünyanın 7’inci, Avrupa’nın ise 3’üncü en büyük dokumacılık üreticisi pozisyonuna yükselir.

BİR MİLYON EMEKÇİDEN SADE 97 BİNİ SENDİKALI

Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığının datalarına nazaran dalda 1 milyon 167 bin 918 kayıtlı personel çalışıyor. Kayıt dışı çalıştırılanlar da bu sayıya eklendiğinde yaklaşık 2 milyonun üstünde dokumacılık çalışanının olduğu düşünülüyor. Sendikalı emekçi sayısı ise 97 bin 943 kişi. Dokumada örgütlü olan 3 büyük sendikanın üye sayısı ise şöyle: “Türkiye İş Sendikaları Konfederasyonu’na bağlı Türkiye Dokuma, Örme, Giyim ve Deri Sanayi Çalışanları Sendikası (TEKSİF) 48 bin 281, Hak İş Konfederasyonu’na bağlı Öz İplik İş Sendikası 37 bin 688 ve Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu’na bağlı Dokuma Personelleri Sendikası 11 bin 914.”

SENDİKAL ÖRGÜTLENMENİN ÖNÜNDEKİ MANİLER

Milyonlarca personelin çalıştığı iş kolunda sendikasız emekçi sayısının açıklanan sayılardan da az olduğunu söyleyen DİSK’e bağlı Dokumacılık emekçileri Sendikası Gaziantep Bölge Temsilcisi Mehmet Türkmen, “Gerçekte sendikalı emekçi sayısı yüz binin bile çok altında. Bu durumun pek çok nedeni var lakin en başta gelen nedenlerden biri Türkiye’de sendikalaşma ve sendikal örgütlülüğün önünde çok önemli maniler var. Ne yazık ki sendikal nedenlerden kaynaklı işten atmaları engelleyecek hiçbir düzenek yok. Türkiye’de sendikal örgütlenme anayasal hak ve bunu engellemek ise hata olarak görülüyor. Lakin patronlar sendikal örgütlenmeyi engelleyerek kabahat işliyor ve bu hatası işlerlerken hiçbir pürüzle karşılaşmıyorlar” dedi.

Sendikal örgütlenmenin önündeki pürüzlerden birinin de sendikal bürokrasi olduğunu aktaran Türkmen, sendikaların personelleri örgütlemek için önemli bir uğraş içinde olmadığı tenkidinde bulundu. Türkmen, son bir yılda on binlerce personel fiyatsız müsaade denilerek işten atılırken, yeni getirilen Kod-29 münasebet gösterilip işten atılan emekçi sayısı 170 bini geçerken, yüzlerce personel iş cinayetlerine kurban edilip salgınla baş başa bırakılırken, sendikaların dişe dokunur bir örgütlenme içinde olmadığını tabir etti.

ÇALIŞANLARIN YÜZDE 40’I BAYAN VE ÇOCUKLAR

Dokumacılık dalında çalışan personellerin yüzden 40’nı bayan ve çocuklar oluşturuyor. Alanda çalışan on binlerce çalışanın büyük kısmı toplumsal teminattan mahrum, çok düşük fiyatlarla çalışmaya mahkum edilirken, çocukların büyük kısmı ise taban fiyatın altında ve sigortasız çalıştırılıyor. Türkiye iktisadına büyük katkısı olan bu dalda çalışma şartlarının bu kadar makûs olmasının sebeplerinden birinin rekabet ortamının çok fazla olmasına bağlayan Türkmen, rekabet ortamının doğallığında kuralsız ve esnek çalışmayı getirdiğini düşünüyor. Türkmen, dokumacılık patronlarının rekabet gücünü arttırmanın tahlilini ise personellerin çalışma müddetlerini arttırmak, birkaç personelin yaptığı işi bir emekçiye yaptırmak ve fiyatlarını düşürmekte bulduğunun altını çizdi.

5 YILDIR ÇALIŞAN HER EMEKÇİ HASTA

En fazla meslek hastalıklarının olduğu iş kollarının başında gelen dokuma dalında teneffüs yolu hastalıkları, bel ve boyun fıtığı, deri hastalıkları üzere pek çok hastalık görülebiliyor. Bölümde birkaç yılını devirmiş bir personelin bahsedilen hastalıklardan biri ya da birkaçına yakalanma riski çok yüksek. Dalda 5 yılını doldurmuş her çalışanın bel ve boyun fıtığı olduğunu söyleyen DİSK temsilcisi Türkmen, birçok işletmede iş yeri tabibinin bile bulunmadığını söyledi. İş yeri tabibi olan iş yerlerinde de personeller hasta olup hastaneye sevki gerektiğinde bu sevklerin yapılmadığını ve emekçinin ya çalışmaya mecbur edildiğini ya da maaşından kesinti yapılmasını göze alarak kendi gayreti ile hastaneye gitmek zorunda kaldığını lisana getirdi.

EMEKÇİLER ÖMÜRLERİNDEN MUTLU DEĞİL

Dokuma kesiminde patronlar giderek daha zenginleşiyor. Tekrar Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığının bilgilerine nazaran 2020 yılında dokuma dalı yüzde 16.5 civarında ihracat gerçekleştirdi. Pandemi şartları toplumsal ömrü ve milyonlarca işçinin durumunu olumsuz etkilerken dokumacılık patronları bu süreçte ihracat rekorları kırdı. Hükümetin “evde kal” davetlerinin bilakis milyonlarca personel salgınla burun buruna çalışmak zorunda kaldı. Dokumacılık kesiminde düşük fiyat ve açlık hududunun altında çalışan personeller ise ömürlerinden şad değil.

Nilgün Kanca günde 15 saat çalışıyor, eline en fazla 3 bin 200 TL geçiyor.

HAYATI DOKUMA ATÖLYESİNDE GEÇTİ

Nilgün Kanca şimdi 35 yaşında 2 çocuk annesi. Hayatının 20 yılını dokumacılık personelliği yaparak geçiren Kanca, çocuk yaşta çırak olarak başladığı iş ömrünü makineci olarak sürdürüyor. Şartlarının makûs olduğunu ve çok düşük fiyatlar karşılığında çalışmak zorunda kalan Kanca’nın günlük olağan mesaisi 12 saat. 12 saatin dışında her gün 3 saat de fazla mesai yapan Kanca’nın maaşı, fazla mesai fiyatları ile birlikte 3 bin 100 ile 3 bin 200 TL ortasında değişiyor. Eşinin de kendisi üzere dokumacılık çalışanı olduğunu aktan Kanca, konuta iki maaş girmesine karşın geçinmekte zorluk çektiğini söyledi. Kanca, meskenin kirası, faturalar, çocukların masrafları derken elde avuçta bir şeyin kalmadığını tabir etti. Sigortalı çalışan Kanca, hayatında hiç sendika üyesi olmamış. Daha insani şartlarda çalışmak istediğini lakin bu şartların sağlanmasının çok güç olduğunu kelamlarına ekledi.

Gülizar Turgut eğitimini tamamlamak istiyor.

OKUL SIRALARINDAN DOKUMACILIK ATÖLYELERİNE

İlkokulu bırakıp dokuma atölyesinde işe başlayan Gülizar Turgut ise şimdi 20 yaşında. 14 yaşında çalışmaya başlayan Turgut, maddi imkansızlıklardan kaynaklı okulu yarım bırakmak zorunda olduğunu söylüyor. Dokumada çalışmanın güç olduğunu söyleyen Turgut, günde 12 saat çalıştığını tabir etti. Taban fiyatın biraz altında çalışan Turgut’un sigortası ise yok. 6 yıllık çalışma hayatında yalnızca 2 sefer sigortası yapılan Turgut’un pirim gün sayısı bir yılı doldurmuş değil. 8 kişilik ailede yaşayan Turgut’un 2 kardeşi ilkokula gidiyor. Bir ağabeyi evli, öteki kardeşleri de kendisi üzere dokumacılık personelliği yapıyor.

Ailesinin Diyarbakır’ın Lice ilçesinden 1992 yılında İstanbul’a göç etmek zorunda kaldığını söyleyen Turgut, İstanbul’da doğup büyümüş. Yine okula gitmek isteyen fakat bunun pek mümkün olmadığını söyleyen Turgut, eğitimini Açık Öğretime giderek tamamlamayı hedefliyor. Daha iyi çalışma şartlarında çalışmak istediğini söz eden Turgut, “Herkes üzere ben de daha insani şartlarda yaşamak istedim fakat ülke şartları buna el vermiyor. Gerekli şartlar sağlansa dokumacılık atölyelerinde bir dakika bile durmam” diyor.

Gazete Duvar