Gazeteci Asmin Ayçe İdil’in, Sıfır Ayrımcılık Derneği’nin fon takviyesiyle hazırladığı “Roman Bayanlar Anlatıyor: Duymadıklarımızı” isimli belgesel projesi yayımlandı. İdil, “Roman Bayanlar Anlatıyor: Duymadıklarımızı” belgeseliyle Roman bayanların öykülerine odaklanırken, izleyicilere de “duymadıklarını” duyurmayı amaçlıyor.

Direktörlüğünü Asmin Ayçe İdil Kaya’nın yaptığı belgeselde kamera’da Meskenin Arslan ve Asmin Ayçe İdil Kaya, kurguda ise Dilek Sarıgül yer alıyor.

Asmin Ayçe İdil Kaya ile “Roman Bayanlar Anlatıyor: Duymadıklarımızı” belgeselini konuştuk.

Öncelikle bu çalışma için nasıl bir fikirle yola çıktınız?

2018 yılında Sıfır Ayrımcılık Derneği’nin Öbür Bir Siyaset Okulu projesinde iştirakçi olarak yer aldım. Romanlarla birinci tanışıklığım o vakit oldu. Akabinde Sulukule Gönüllüleri Derneği’nde iki devir istekli olarak çalıştım, dernekle Romanların yaşadığı Karagümrük’te çalışma yürütüyorduk. Geçtiğimiz temmuz ayıydı sanırım, Sıfır Ayrımcılık Derneği Öteki Bir Siyaset Okulu mezunlarına özel bir proje başvurusu açtıklarını duyurdu. Bu davet üzerine oturdum ve düşündüm. Romanların yaşadığı en yakıcı sorunları gün yüzüne çıkaracak hem de bir perspektif ortaya koyacağım bir iş yapacaktım. Biraz tarama yaptım, Hacer Foggo’nun Roman bayanların pandeminden nasıl etkilendikleriyle ilgili bir röportajını okudum, ayrıyeten Burcu Karakaş’ın Roman bir bayanla konuştuğu ‘zorla çalıştırılma durumu’ndan bahsettiği bir röportaja denk geldim. Hem Romanlarla olan tanışıklığım hem de bu süreçten ekonomik, toplumsal ve birçok manada derinden etkilendiklerini, onların lisanından anlatan bir proje yapmak istediğime karar verdim. İsteğim, sade ve anlaşılır bir iş çıkarmaktı zira Roman bayanların yaşadığı mahrumluk ve ayrımcılık durumu epey ortada. Toplumsal medya hesapları açacak, etkin olarak kullanacaktım. Birebir vakitte da en sonunda bir görüntü çalışması çıkaracak ve bayanların anlattıklarını belgeleyecektim.

‘KADINLARIN TALEPLERİ VAR’

Nasıl bir ön çalışma yaptınız? Proje nasıl şekillendi, süreç sizin için nasıldı?

Öncelikle Sıfır Ayrımcılık Derneği ile görüştüm, nasıl bir yol izleyeceğim üzerine. Okuma yaptım bol bol, biraz daha mevzuya hakim olabilmek için. Açık söyleyeyim, Romanlar üzerine yapılmış çalışma bulmak çok sıkıntı. Daha sonrasında bu alanda çalışmış tanıdıklarıma sormaya ve soruşturmaya başladım. Derin Yoksulluk Ağı’ndan Şevval Şener görüşebileceğim bayanları bulmam konusunda çok yardımcı oldu. Babama da teşekkür etmeliyim, işinden kaynaklı tanıdığı çok bayan vardı. Akabinde projenin vermek istediği bildirisi düşünerek ona uygun sorular çıkarmaya çalıştım. Bayanların kendilerini anlatabileceği, kolay ve günlük hayatlarından sorular sordum. Şu sorulara karşılık bulmak istiyordum: Bayanlar bir günlerini nasıl geçiriyor? Çocuklarının, konutun geçim yükünün, pandeminin zorluklarının sorumluluğu onları nasıl etkiledi? Roman bayanlar, bizim hepimizin uğradığı ayrımcılıklardan öteki olarak nelerle yüzleşiyorlar? Yoksulluk, cinsiyet eşitsizliğinin üstüne ne koyuyor? Kendilerini ne kadar gerçekleştirebiliyorlar? Akabinde alana inmemle de aşağı üst bu soruların hepsine yanıt buldum. Lakin bu sorular yenilerini doğurdu. Zira çözülmesi gereken çok sorun var ve bayanların da talepleri.

‘KADINLAR HAYATLARININ GÖRMEDİĞİMİZ, DUYMADIĞIMIZ İSTİKAMETLERİNİ DE PAYLAŞTI’

İzleyiciye bu belgeselle ne anlatmak istediniz?

Roman bayanların uğradığı sosyo-ekonomik ayrımcılığı onların lisanından anlatmak istedim. Tıpkı vakitte var olan sterotipleri de ortaya koymak istedim. Örneğin çoklukla Roman bayanlar günlük işlerle uğraşıyorlar, çıkarları fakat hayatlarını en az düzeyde geçirecekleri kadar, çocuklarına bakmak zorunda oldukları oldukları için onların beslenmelerinden, giyeceklerinden eğitimlerinden de sorumlu hissediyorlar. Roman olmanın getirdiği toplumsal ayrımcılık ise farklı bir bahis.

Dört farklı meslekten bayan ile görüşme yapmamın sebebi de farklı meslekler, sınıflardan bayanların neler yaşadığı, hayatlarında ne üzere başkalıklar olduğunu ortaya koymaktı. Çiçekçi bir bayan bize sokakta çalışmanın, sigortasız olmanın getirdiklerini anlatırken, kağıtçı bayan pandemi sürecinde çalışmak zorunda olduklarını ve hatta çocuklarına bez alamadıkları günler olduğunu söyledi. Mesken personeli bayan ise gencecik; yalnızca 18 yaşında ve düşük yapmış, çocuk yaşta evlenmiş; kağıtçılık yapan bayan da birebir halde 22 yaşında ve 5 yaşında çocuğu var, bu demek oluyor ki 16 yaşında gebeydi. Dernek çalışanı bayan, ekonomik olarak daha iyi durumda olsa da eğitim sürecinde Dom olduğunu gizlediğini söylüyor yani diğer bir ayrımcılıkla karşı karşıya. Ayrıyeten Dom kümelerinin Romanlardan ekonomik temelli farklılıklarını da paylaştı.

Belgeselde başta planladığım, şu iletisi vermeliyim, bayanların bu sorunlarını ortaya koymalıyım dediğim alanın çok daha üstüne çıktığımı düşünüyorum. Bayanlar bizlerle sorunlarını paylaştığı kadar hayatlarının görmediğimiz duymadığımız taraflarını de paylaştı. Hayallerini, beklentilerini anlattılar.

Belgeselde izlediğimizin yanı sıra çekimler sırasında Roman bayanlara dair neler gözlemlediniz? Ne üzere sıkıntılarla karşı karşıya kalıyor Roman bayanlar, sizce bunun için neler yapılabilir?

Çekim esnasında örneğin çiçekçi bayanın dışarıda çalıştığını görüyoruz; soğuktan, iş güvencesizliğinden yakınıyor. Kamera kapandığında ise bunlar dışında öyküler paylaşmaya başladı bizlerle; kameranın getirdiği ciddiyet gitti, gülüşmeye şakalaşmaya başladık. Çok sevinçli bir insandı, ayrıyeten müşterilerinin birçok tanıdık, daima gelen beşerler. Herkesle muhabbet eden toplumsal bir bayandı.

Kağıtçı bayan da çocuklarıyla uğraşıp duruyordu. Aslında görüntüde da görünüyor, çocukları çok meraklı, yerlerinde durmuyordu. Görüntüde çantadan kıyma çıkarıp kıymayı karıştıran bir kız çocuğu vardı mesela. Çocukların üzerine çok düşmüyorlar, çocuklar anne babalarıyla sokaktalar lakin herkesle, her şeyle ebeveynlerinden bağımsız olarak temas ediyorlar. Her yere giriyorlar.

Mesken personeli bayan da çok genç, konutta yaşıyor, öbür bir hayatı yok. Lakin hayata çok bağlı, çok memnundu. Bu durum beni hüzünlendirdi ve birebir vakitte kızdırdı. Yaşadığı şartları kabullenmiş olması ve birebir vakitte bu şartlar içerisinde kendini memnun edecek alanları yaratıyor olması hakikaten umut verici.

Dernek Çalışanı ise Dom bir bayandı. Kendini gerçekleştirmiş, ekonomik olarak daha rahat. Lakin bu sürece gelene kadar neler yaşamış bunları dinliyoruz.

Her bir bayan bize kıssalarının kaygılı taraflarını da anlatıyor, hayata nasıl tutunduklarını da. Birisi saçlarla uğraşmayı seviyor, başkası ailesi ile vakit geçirmeyi, birisi eğitim alarak kendini gerçekleştirmek istiyor, bir başkası çocuklarının okumasının sevincini paylaşıyor. Bayanların kıssaları bize şunları söylüyor bence; şartlar çok berbat, değişmesi gereken çok şey var lakin kendi alanlarımızı yaratmaya çalışıyoruz. Şuurlu yahut bilinçsiz.

‘SÖYLENECEK ÇOK FAZLA ŞEY VAR’

Bu belgeselin akabinde yeni bir çalışmanız var mı, neler düşünüyorsunuz?

Açıkçası elimde hala görüştüğüm ve yayınlamadığım birtakım Roman bayanlara ilişkin röportajlar var. Onları bir biçimde kullanacağım. Toplumsal medya çalışmasına da devam edeceğim. Bir hesap oluşturdum proje için.

Öbür birkaç Roman bayan daha var görüşeceğim. Aslında çok fazla kıssa var ve söylenecek de çok fazla şey var. Bu öykülerin bir biçimde anlatılması, bayanların görünür kılınmasının değerli olduğunu düşünüyorum. Ayrıyeten projede teknik olarak ufak tefek aksaklıklar yaşandı. Onlarla ilgili de sorunları çözeceğimi umuyorum.

Son olarak şunu söylemek isterim, proje müddeti benim için de çok öğretici oldu. Şimdi gazetecilikten mezun oldum, akademideyken medyanın birçok alanında çalışmış olsam bile bu türlü bir proje yürütmek öbür bir deneyim kazandırdı. Bu meslekte dayanışmanın ne kadar kıymetli olduğunu öğrendim, alanda da çalışmak tanıklık açısında çok değerli bence. Roman bayanların hayatlarına tanıklık edebildiğim için kendimi şanslı hissediyorum.

Gazete Duvar