ANKARA – Türkiye’nin, Avrupa Kurulu İstanbul Mukavelesi Komitesi (GREVIO) üyesi olan Prof. Dr. Aşkın Asan, İstanbul Sözleşmesi’ne ait tartışma yaratan ‘eşcinsel evlilikleri özendiriyor’, ‘aile yapısını bozuyor’, ‘gelenekleri köreltiyor’ üzere telaffuzların yanlışsız olmadığını belirtti. Asan, mukavelenin aile kurumunu zayıflatmak, LGBT’lere yönelik hukuk normu oluşturmak yahut teşvik etmek üzere bir hedefi olmadığını de söyledi. Asan ayrıyeten, mukavelenin hiçbir unsurunda klâsik toplumsal cinsiyet rollerine karşı çıkan bir kararın de bulunmadığına dikkat çekti.
İstanbul Sözleşmesi’nin aile hayatını ve aile yapısını düzenleme ya da belli bir aile yapısını teşvik etme hedefini taşımadığını söz eden Asan, şunları söyledi: “Sözleşmede ’aile’ tarifi yer almamakta ve yalnızca şiddet mağdurlarının kim olursa olsun taraf devletlerce muhafaza altına alınması hedeflenmektedir. Mukavele aileyle ilgili bir mukavele olmadığı için rastgele bir aile anlayışına da değinmemektedir. Kontratta bayan erkek bağlantılarında ’cinsiyetsizleştirme’ üzere rastgele bir emelden yahut tabirden kelam etmek de mümkün değildir. Kontrat mesken içinde yaşayan tüm bireylerin şiddetten korunması hedefiyle ’mağdur’ yaklaşımını tercih eder. Üçüncü bir cins oluşturma üzere rastgele bir gaye yahut söz yoktur. ’Ev içi’ kavramı ise hanede yaşayan herkesi içine alması açısından toplayıcı bir sözdür. Erkekler, bayanlar, çocuklar, yaşlılar ve engelliler üzere herkesi şiddetten muhafaza ve tedbire faaliyetlerini kapsaması gayesiyle kullanılmaktadır.”
‘KADINLAR EN ÇOK EŞLERİ VE PARTNERLERİNDEN ŞİDDET GÖRÜYOR’
Kamuoyunda ’aile yapısı bozuluyor’ üzere tabirlerin bayanların en çok birlikte yaşadıkları bireyler tarafından şiddete maruz kalmalarından kaynaklandığına işaret eden Asan, şöyle konuştu:
“Yapılan bilimsel araştırmalar bayanların en çok eşleri ya da birlikte yaşadıkları bireyler tarafından şiddete maruz kaldıklarını göstermektedir. Mesken içi şiddet kapsamına tıpkı meskende resmi birliktelik olmadan, mesela toplumumuzda sıkça görülen imam nikâhı ile yaşayanlar da girmektedir. ’Partner’ kavramı resmi evlilik bağı olmayan bireyleri kapsamaktadır. Daha evvel vurguladığımız üzere bu mukavele yalnızca ülkemiz için yazılmamıştır.”
‘SÖZLEŞMEDE EŞCİNSEL EVLİLİKLERİ ÖZENDİREN BİR HUSUS YOK’
İstanbul Sözleşmesi’ne ait tartışma yaratan ‘eşcinsel evlilikleri özendiriyor’ üzere telaffuzları de kıymetlendiren Aşkın Asan, kontratın hiçbir hususunda eşcinsel evlilikleri gerekli görme, özendirme, taraf ülkeleri zorlama ve cinsiyet ideolojisi dikte etme üzere bir durumun kelam konusu olduğunu kaydetti. Kontratın LGBT bireylerin şiddete uğraması durumunda ayrımcılık yapılmadan soruşturma, kovuşturma, tedavi, faillerin cezalandırılması üzere şiddet ile çaba uygulamalarının yerine getirilmesini talep ettiğine vurgu yapan Asan, “Sözleşmede ’Cinsel yönelim’ kavramı yalnızca mukavelenin 4. unsurunda geçmektedir. Unsurda şiddet ile uğraşta hiç kimseye ayrımcılık yapılmaması, din, lisan, ırk, mezhep, vb. pek çok ögeyle birlikte, toplumsal cinsiyet ve cinsel yönelime dayalı şiddetin de kabul görmemesi gereği belirtilmiştir. Mukavele, üçüncü bir çeşit oluşturmaya ya da LGBT’yi hukuk normu olarak belirlemeye yahut teşvik etmeye yönelik rastgele bir karar taşımamaktadır” tabirlerine yer verdi.
’SÖZLEME BAYANA ŞİDDETİ OLAĞANLAŞTIRAN ÖRF VE GELENEKLERE KARŞIDIR’
GREVIO üyesi olan Prof. Dr. Aşkın Asan, mukavelenin ’geleneklerin kökünü kazıyacak’ telaffuzların de gerçek olmadığı ihtarında bulunarak şunları söyledi:
“Sözleşmenin toplumun din, lisan, inanç, örf, gelenek üzere kıymetlerini yok etmek üzere bir gayesi yoktur. Yalnızca bayana şiddeti olağanlaştıran örf ve geleneklere karşıdır. Sözleşme’nin 12. hususu son derece açıktır. Unsurla ortadan kaldırılmak istenen, bayanı aşağılayan, onu ikinci sınıf olarak gören adetler, kalıp ön yargılar ile buna benzeri öteki tüm uygulamalardır. Adet ve inanışların jenerasyondan nesle aktarılması kimliğimizin oluşmasında kıymetlidir. Lakin kimi adetler ve klasik uygulamalar bayanlar ve kız çocukları için ziyanlıdır ve onları şiddete maruz kalma riskiyle karşı karşıya bırakabilir. Bu nedenle maksat bu cins ziyanlı gelenekleri haklı göstermek için yaratılan ve bayanlar ve erkekleri etkileyen klişeleşmiş ön yargıların yıkılmasıdır. ’Başlık parası’, ’berdel ’, ’namus cinayetleri’ üzere uygulamaların, ’Kadının saçı uzun aklı kısadır’, ’karnından sıpayı sırtından sopayı eksik etmeyeceksin’, ’kızını dövmeyen dizini döver’ üzere bayana şiddet kültürünü besleyen kalıp yargıların ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır.”
’TOPLUMSAL CİNSİYET KAVRAMI DEVREYE GİRER’
Muhakkak bir toplumda bayana ve erkeğe yüklenen rol ve vazifelerin dağılımının her vakit adil ve insan onuruna yakışır formda olmayabileceğine dikkat çeken Asan, “Söz konusu rollerin bayan yahut erkek açısından mağduriyet oluşturduğu anda toplumsal cinsiyet eşitliği kavramı devreye girer ve adaleti sağlamaya çalışır. Örneğin başlık parası, kız çocuklarının okutulmaması üzere uygulamalar, ’saçı uzun aklı kısa’, ’ elinin hamuruyla erkek işine karışmama’ üzere telaffuzlar bayan açısından adil olmayan ve insan onuruna yakışmayan toplumsal cinsiyet ögeleridir. Toplumsal cinsiyet eşitliği kurumu bu şekil telaffuz ve uygulamalarla gayret etmeyi amaçlamaktadır” dedi.
Asan, kontratın feshine ait tartışmalara da teklif getirdi. Asan, “Sözleşmenin rastgele bir formda feshi durumunda siyasal açından Avrupa Kurulu bünyesinde Türkiye’nin de temsil ettiği insan haklarına dayalı müktesebattan önemli bir kopuş meydana gelecektir.
Gelinen bu noktada toplumun birtakım kısımlarında oluşan baş karışıklığının önüne geçmek için takip edilebilecek bir öteki yol ise kontrattan çekilmek değil, Hırvatistan üzere kontratın temel hedefini nasıl anladığını ek olarak Avrupa Kuruluna yazılı bildirmek olabilir. Hırvatistan mukaveleyi imzalarken kontrattan neyi anladığını bir metin olarak Avrupa Konseyi’ne sunmuştur” dedi. (DUVAR)
Gazete Duvar
