Bireylerin kendi kendini memnun etmesi için icat edilmiş uygulamalar, armağanlar ve aktiviteler giderek gelişen bir sanayi haline gelirken psikologlar global çapta anksiyete ve depresyon olaylarının da giderek arttığını söylüyor.
Bu nedenle insanların memnun olmakta neden “zorlandığı” merak konusu oluyor.
Independent Türkçe’nin aktardığına nazaran, İrlanda’daki RCSI Tıp ve Sıhhat Bilimleri Üniversitesi’nin Olumlu Psikoloji ve Sıhhat Merkezi’nde misyon alan kıdemli öğretim üyesi Jolanta Burke, bu sorunun yanıtını The Conversation’da kaleme aldığı yazıda aradı.
MUTLULUĞUN GENETİK TEMELİ VAR MI?
2005’te hakemli mecmua Review of General Psychology’de yayımlanan bir araştırmada mutluluğun yüzde 50’sinin genlere dayandığı tabir edilmişti. Bulgulara nazaran yüzde 10’u bireylerin içinde bulunduğu şartlara ve yüzde 40’ı ise “çabaya” dayanıyordu.
Fakat Burke’ün aktardığına nazaran bu memnunluk pastası, artık gözden düşmüş olan genetikle ilgili varsayımlara dayandığı için geniş çapta tenkit almıştı.
Ayrıyeten makale, mutsuzluğun “suçunu” tekrar bireylere yıkmakla itham edilmişti. Kelam konusu çıkarımlar memnunluk formüllerini öne sürmeleri için “kişisel gelişim koçlarına” fırsat tanıyordu.
Bu tenkitlere karşılık vermek isteyen araştırmacılar ise 2019’da yeni bir makale kaleme almış ve genetikle etraf ortasındaki etkileşime daha incelikli bir yaklaşım geliştirmişti.
İNSAN TABİATI VE ÇEVRESEL ŞARTLAR
Burke işte buradan hareketle yetiştirilme üslubu ve insan tabiatı ortasındaki alakaya dair yorumlarını lisana getiriyor.
“Genler, insanların etraflarını oluşturmalarını sağlayan davranışları tesirler. (…) Tıpkı formda, etraf de gen sözünü değiştirebilir” diyen bilim insanı kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu nedenle birebir ortamda yetişen iki kişi farklı reaksiyonlar verebilir. Ayrıyeten, insanların daha memnun olup olamayacakları ‘çevresel duyarlılıklarına’, yani değişim yeteneklerine bağlıdır.”
Burke, “Bazı beşerler etraflarına karşı hassastır ve bu nedenle hem olumsuz hem de olumlu olaylara reaksiyon olarak kanılarını, hislerini ve davranışlarını değerli ölçüde değiştirebilir” diye ekledi.
Bilim insanına nazaran kimilerinin okuduğu olumlu psikoloji kitaplarından yahut katıldığı atölyelerden daha çok etkilenmesi ve bu tesirin daha uzun sürmesi işte bu farktan kaynaklanıyor. Burke, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
Herkeste işe yarayacak müspet psikoloji müdahalesi icat edilemez. Zira biz DNA’mız kadar benzersiziz.
MUTSUZ OLMAYA MAHKUM MUYUZ?
Etrafa karşı daha hassas bireylerin ruhsal refahını sağlıklı bir ömür şekli benimseyerek artırması mümkün. Burke’e nazaran bu bireyler daha fazla “genetik plastisiteye” sahip. Beynin etrafla etkileşiminin ve öğrenme tecrübesinin sonucunda, değişme ve tekrar yapılanma kapasitesine sahip olmasına plastisite ismi veriliyor.
Fakat bilim insanı kimi şahısların ruhsal düzgünleşme için biraz daha fazla uğraş etmek zorunda kalabileceğini vurguluyor. Bu gayret kelam konusu şahısların daha uzun müddet mutsuz olmaya devam edeceği manasına gelebilir.
Öte yandan Burke, bu noktada genetiğin her şey olmadığını vurguluyor. “Genetik, refahımızda değerli bir rol oynasa bile, kim olduğumuzu belirlemez” diyen bilim insanı kelamlarını şöyle sürdürüyor:
Değerli olan nerede, kiminle ve nasıl yaşayacağımıza dair seçimlerimizdir. Bu hem bizim mutluluğumuzu hem de gelecek kuşakların memnunluğunu tesirler.
Cumhuriyet
