İkisi ulusal ikisi memleketler arası olmak üzere dört farklı muhafaza statüsü bulunan Nemrut Dağı Kalderası’na tuvalet ve toplumsal tesis yapıldığına ait imajlar büyük reaksiyon topladı. Bitlis Valiliği inşaatın durdurulduğunu ve sorumlular hakkında soruşturma başlatıldığını duyurdu. Dr. Mimar Ihtilal Çimen, kelam konusu alanda yapılaşma planının yeni olmadığını belirtiyor. Çimen, 2017 yılında Bitlis’e gittiğinde kendisine kalderanın içinde restoran, kır lokantası, otopark üzere alanların yer aldığı bir idare planının gösterildiğini söylüyor: “Bugün şahit olduğumuz inşai faaliyet, bizim 3 yıl evvel kritik ettiğimiz idare planında da vardı. Tıpkı yaklaşımın devam ettiğini görüyoruz. Bu yüzden ‘Burada hukuk dışı, yasa dışı bir şey yapılıyor’ demek hakikat olmayacaktır.”

Lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimini Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Mimarlık Fakültesi’nde tamamlayan Çimen, üniversite yıllarından beri mimarlığın kentle olan alakasına ilgi duyuyor ve kentsel tasarım başta olmak üzere çok çeşitli alanlarda projeler üretiyor. Bu üretimlerin değerli bir kısmını ulusal ve  uluslararası mimarlık yarışlarında yapan Çimen’in çok sayıda mükafatı bulunuyor. “Yarışmalar yoluyla çok farklı alanlarda projeler üretme talihi yakaladık. Bu da bizim bilgi birikimimizi ve bakış açımızı genişletti. Nemrut’la olan münasebetimiz de bu bilgi üzerine kuruldu.” Bitlis Vilayet Özel Yönetimi tarafından Nemrut Kalderası’na seyir noktaları yapmak için açılan ve sonrasında tekrar yönetim tarafından tartışmalı biçimde iptal edilen tasarım yarışında da heyet lideri olarak misyon yapan Çimen, 2007 yılında ortağıyla birlikte kurduğu Sekiz Artı Mimarlık’ta projeler üretmeye devam ediyor. Birebir vakitte Bilgi Üniversitesi’nde yarı vakitli öğretim vazifelisi olarak çalışıyor. Dr. Mimar Ihtilal Çimen’le Nemrut Dağı Karater Gölü ve Kalderası’nda ne olup bittiğini konuştuk.

Nemrut Kalderası nasıl bir yapıdır ve bu alanı özel kılan nedir?

Nemrut Kalderası çok farklı doğal muhafaza statülerinin üst üste çakıştığı ve bu manasıyla sık karşılaşmadığımız çok özel bir alan. Kaldera dediğimiz krater ise bir yanardağın ağzında meydana gelen büyük bir patlama ile oluşuyor. Evvelce yaklaşık 4 bin 500 metre yüksekliğe sahip Nemrut Dağı gerçekleşen büyük bir patlamayla bir arada yaklaşık yarısını kaybediyor. Patlamayla eksilen bin 600 metrelik kısmı etrafa saçılıyor ve bir kısmı da kendi içine çöküyor. Yaklaşık 110 kilometreküplük bir gereçten bahsediyoruz ki bunun 30 kilometreküpü lav, inanılmaz bir büyüklük. Biraz popülerleştirmek istersek de Nemrut Kalderası yaklaşık 8 kilometrelik çapı ile dünyanın en büyük 16. kalderasıdır. Nemrut Krater Gölü ise yaklaşık 6 kilometre çapı ile dünyanın en büyük ikinci krater gölü olma özelliğine sahiptir.

Ihtilal Çimen (Fotoğraf-Aynur Tekin)

Kalderayı ve krater gölünü oluşturan bu tabiat hadisesi bölgenin yapısını nasıl değiştiriyor?

Kalderanın oluşmasından sonra da doğal hayat devam ediyor ve kaldera bir flora ve faunaya mesken sahipliği yapmaya başlıyor. Hem krater oluşumunun topoğrafik özellikleri hem yanardağ ağzının lavlarla tıkanması sonucunda kalıcı ve mevsimsel göller oluşuyor, sıcaklığı 60 dereceyi bulan Ilıgöl bunlardan biri. Bu su oluşumuna bağlı olarak sulak alan ve sulak alanla birlikte gelen bir canlı yaşantısı oluşuyor. Örneğin göç eden kuşlar için bir mola yerine dönüşüyor ve burada bir sulak alan hayatı oluşmaya başlıyor. Volkanik faaliyetleri ve toprak yapısının özel olmasından dolayı endemik bitki çeşitleri gelişiyor.

Pekala bu türlü bir doğal muhafaza alanında bir proje yapılırken hangi kriterlere bakılır ve süreç hangi prensipler doğrultusunda yürütülür?

Doğal alanlara ait yol ve sistemleri tanım eden şey, temel olarak yasal çerçevelerdir. Doğal hayatı, doğal pahaları korumak ve bunların insan faaliyetleri ile olan münasebetini tanımlamak için oluşturulan yasalar ve mevzuatlar temel alınır. Temel yaklaşım, oranın doğal bedellerini korumak, o pahaları sürdürmek ve geleceğe aktarmaktır. Bunlar gerek milletlerarası ölçekte gerekse ulusal ölçekte hazırlanmış bağlayıcı metinlerdir. Buna ek olarak da bu yasal çerçevelerin uygulayıcısı ve denetleyicisi olan kurumsal yapılar kelam mevzusudur.

Nemrut birden fazla statüye sahip özel bir alan. Bu statüler, ne cins yasal çerçevelerin üzerine inşa ediliyor?

Nemrut Kalderası, hem ulusal hem de milletlerarası müdafaa statülerine sahip bir alan. Bunlardan birincisi, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Kanunu’nca tanımlanmış olan “1. Derece Doğal Sit Alanı” statüsü. İkinci müdafaa statüsü 1983’de hazırlanan Ulusal Parklar Kanunu ile tanımlanmış bulunan “Tabiat Anıtı” statüsü. Üçüncü bir muhafaza statüsü ise 1971’de İran’ın Ramsar kentinde imzalanan ve Türkiye’nin 1994 yılında imzalayıp tarafı olduğu Ramsar Mukavelesi uyarınca taşıdığı sulak alan sebebiyle verilmiş “RAMSAR Alanı” statüsü, ki bu statü Türkiye’de yalnızca 14 alan için verilmiştir ve Nemrut 2013 yılında bu statüyü kazanmış sonuncu alandır. Son devirde ise Süphan Dağı’yla birlikte Nemrut Dağı’nı ve münasebetiyle Nemrut Kalderası’nı da içine alan bölgenin bir Jeopark alanı olarak tescil edilmesine yönelik çalışmaların sürdüğünü de biliyoruz. Bu müdafaa statülerine karşıtlık teşkil eden durumlarda gerek milletlerarası gerekse ulusal sistemlerle aşikâr yaptırımların uygulanması kelam konusu. Yani bu statüler usulen ya da şeklen çizilmiş çerçeveler değil. Bağlayıcılığı ve yaptırım gücü kelam konusu.

2017 yılında düzenlenen Nemrut Kalderası Seyir Noktaları Mimari Proje Yarışması’nın heyet lideriydiniz. Yarış kapsamında kalderada seyir noktaları ve dağın eteklerinde rekreasyon alanı yapılması öngörülüyordu. Bu süreç nasıl başladı?

2015 yılında Bitlis’e atanan vali Ahmet Çınar, estetik gözü olan ve liyakate inanan bir bürokrattı. Bitlis’e geldiğinde onun önüne kalderanın zirvesine yapılması planlanan bir restoran projesi geliyor. Vali de bu projenin iyi bir proje olmadığını düşündüğü için Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı’yla (BETAV) irtibata geçiyor. BETAV da evvelki tanışıklığımızdan dolayı bizimle irtibata geçti. O süreçte bizim yaptığımız birinci şey kısa mühlet içerisinde bu özel alanı anlamaya çalışmak ve çok boyutlu araştırmaktı. Bu araştırmalar sonucu alana ait hazırlanmış Ulusal Parklar Müdürlüğü’nün bir analitik etüt ve sentez raporu çalışmasının olduğunu gördük.

2017 yılında düzenlenen Nemrut Kalderası Seyir Noktaları Mimari Proje Yarışması’nın heyeti, kalderada inceleme yapıyor. (Fotoğraf Ihtilal Çimen)

Bu nasıl bir çalışmaydı, alana dair hangi bilgileri içeriyordu?

Aslında 200-300 sayfalık bir rapordan bahsediyorum. Rapor, kalderanın fiziki varlığını farklı bilimsel disiplinler çerçevesinde tahlil eden bir doküman ve bunun uzantısı olarak da bir idare planı içeriyordu. Yani bütün bu alanın nasıl yönetileceğini, nasıl işletileceğini, nasıl korunacağını ve insan faaliyetlerine hangi ölçüde ve nasıl müsaade verileceğine ait bir yol haritası diyebiliriz. Lakin yeniden birebir kurum tarafından hazırlanmış olan bu idare planının analitik etüt çalışması ile önemli tezatlar barındırdığını gördük ve bu planda öngörülenler açık olarak doğal bedelleri tehdit ediyordu. Özetle analitik etüt raporunda eleştirilen ne varsa idare planında neredeyse onu görüyor üzereydik.

Kalderanın içine restoran, otopark üzere yerlerin yapılmasını öngören idare planından bahsediyoruz değil mi?

Evet. Idare planı kalderanın içerisini 4 farklı bölgeye ayırmıştı ve kimi bölgelerde kır lokantası, restoran ve otoparklar üzere kalıcı tesisler öngörüyordu. Hatta kalderanın tepe noktasına bir restoran önerisi bile vardı. Bunlar alışılmış alanın doğal bedellerinin korunması manasında çok riskli yaklaşımlar. Biz de bir rapor hazırlayalım ve Vali beyefendiye bunu sunalım istedik. Olması gerekeni çok kabaca da olsa anlattık ve kimi formül tekliflerimiz oldu.

Ne cins tekliflerdi bunlar?

Temel yaklaşımız kalderanın içindeki insan faaliyetlerinin mümkün olduğunca kısıtlanmasıydı. İnsan faaliyetlerinin daha aşağıda, dağın eteklerinde karşılanması lakin kaldera içerisinde hiçbir biçimde bir yapısal ögenin bulunmamasıydı. Kalderaya ulaşımın da denetimli bir biçimde örneğin basitçe tasarlanmış özel elektrikli araçlarla ya da bisikletle sağlanmasını önermiştik BETAV ile birlikte.

Kalderaya seyir noktaları yapılması fikri nasıl ortaya çıktı?

İnsan faaliyetlerini daha aşağılarda, yani kalderadan olabildiğince uzak bir bölgede sonlandırmak bir muhafaza prensibi olarak önerdiğimiz asal yaklaşımdı. Bu işe müdahil olmamızın sebebi de kaldera için projelendirilmiş bir restoran yapısıydı. Bu yüzden de pratik münasebetlerle birinci iş olarak idare planında restoran önerilen bu alana kalderayı bütünsel olarak algılayabileceğimiz ve mevcut teleferik ile ulaşılabilen, muhakkak tasarım unsurları ile şekillendirilmiş, alanın doğal yapısına ve siluetine olabildiğince az dokunan, konfor şartları düşük bir seyir terası öngördük ve bunu da ulusal bir tasarım müsabakasıyla yapmayı önerdik. Gidip 3-5 saat vakit geçirebilecek değil de çıkıp 2-3 dakika durulabilecek, birkaç fotoğraf yahut görüntü çekip inilecek bir yahut birkaç bakı noktası. Benim için oraya çıkmak yaşadığım en özel tecrübelerden biriydi, inanılmaz bir şeydi. Oraya çıkan her insanın o görüntüden tıpkı biçimde etkileneceğini ve kalderanın içine öbür his ve farkındalıkla gireceğini düşünüyorum. Direkt kalderanın bütünlüğünü ve ihtişamını hissedeceğimiz ve onu görebileceğimiz bir noktadan bahsediyoruz. Arkanızı döndüğünüzde birebir noktadan Van Gölü’nü de görüyorsunuz.

Bu sayede insan faaliyeti sonlandırıldığı için kaldera turizm baskısına karşı korunabilecekti o denli değil mi?

Evet. Kaldera hudutları dışındaki alan tıpkı vakitte bir turizm bölgesi ve burada hedef insan faaliyetini yok saymak değil, yanlışsız formda hakikat yere yönlendirmek olmalı diye düşündük. Alanda vaktinde yapılmış 2,5 kilometre uzunluğunda bir teleferik sınırı var. Nemrut’un eteklerinden kraterin tepe noktasının yüz metre aşağısına kadar çıkan bir teleferik çizgisi bu. Teleferikten de anlaşılacağı üzere dağın bu yamaçları bölge beşerinin ilgi gösterdiği bir kayak merkezi yani halihazırda rekreatif emellerle kullanılan bir bölge. Önerdiğimiz şey aslında bu teleferiğin alt istasyonunda kalderaya ait bilgi ve farkındalığı artıracak bir ziyaretçi merkezinin kurulmasıydı.

Bildiğimiz kadarıyla çok iyi işleyen bir müsabaka süreci vardı fakat idare değişikliği ile süreç sonlandırıldı. Yarışmacılar ve süreç bir nevi ortada bırakıldı da diyebiliriz sanırım.

Yarış süreci sahiden çok olumlu bir formda ilerliyordu. Yarışta yer görmeyi zarurî tutmuştuk, ilginin çok yüksek olduğunu kurumdan gelen bilgilerden anlıyorduk. Müsabakaya girmeyi düşünen dizayncılar büyük bir özveriyle gelip yeri görmüşler. Yer görme, son devirdeki müsabakalarda pek yapılan bir şey değildir.

Buraya bir parantez açıp şunu sormak isterim: Yarışların mimarlık geleneğinde nasıl bir yeri var ve müsabakalar hangi yasal yer üzerine kuruluyor?

Bu sistem aslında kamunun klasik ihale etme yolu dışında vakit zaman ve özellikli projeler için tercih ettiği bir iş verme biçimi. Sürecin nasıl formüle edileceği ve nasıl işleyeceğine ait hem adaba hem de vakit planlamasına yönelik çok net bir mevzuat var. Kamunun özellikli bir dizayna muhtaçlığı olduğunda tercih edebileceği bir sistemdir. Yapılacak olan işin tarifini, tanımını yapan bir şartname ve işin uzmanlarından oluşan bir heyet ve raportör heyeti oluşturulur. Heyetin de raportörlerin de seçilme kriterleri var. Örneğin heyet üyesi olabilmek için meslekte 10 yılı tamamlamış olmak, emsal projeleri yapmış olmak, bilimsel makale yazmış olmak ya da benzeri müsabakalarda ödül almış olmak üzere liyakate dayalı kriterler aranır. Şartname hazırlandıktan sonra yarış Resmi Gazete ’de duyuru edilir ve yasal olarak bir süreç başlar. Tüm süreci raportörlük takip eder. Iştirakçiler projeleri için rumuz oluştururlar ve elden ya da kargo yoluyla teslim yaparlar. Raportörlük rumuzları da kapatarak her projeye sıra numarası verir. Yani Heyet, önüne gelen yapıtın kime ilişkin olduğunu mutlaka bilmez. Bildiğimiz manada klasik ihale yolunun çok ötesinde, anonimliği sağlayan, seçen ve seçilen ortasındaki bağı seçime tesir etme manasında kopartan bir sistemdir yarış.

‘YARIŞMANIN BİTİRİLDİĞİNİ BASINDAN ÖĞRENDİK’

Pekala müsabaka hangi kademede iptal edildi? Siz bu kararı nasıl öğrendiniz?

Evvel şunu belirteyim gerek saygın akademisyenler gerekse tasarım pratiğinde çok kıymetli işler başarmış meslek insanlarından oluşan ehil bir heyet oluşturuldu. Akademisyen ve uzmanların yanı sıra kamu kurumlarının, BETAV, ÇEKÜL üzere sivil toplum örgütlerinin paydaşı olduğu bir ortam yaratıldı. Şartname hazırlıkları sürecinde paydaşlar, heyet ve raportörlük çok özverili bir formda çalıştı. Sıkıntı şartlarda birkaç defa doruğa çıktık bir kaç saat kaldık, çok rüzgarlı ve soğuk olduğu için orada durması çok güç. Müsabaka süreci pek başarılı bir formda devam ederken bir kararname sonucunda vali Ahmet Çınar Zonguldak’a atandı. Bu karar sırasında yarış süreci devam etmekteydi. Vali beyefendi yeni misyon yeri için Bitlis’ten ayrıldıktan kısa bir mühlet sonra biz basından öğrendik ki müsabaka iptal edilmiş. Yani büsbütün bizim irademiz dışında, müsabakayı açmış bulunan Vilayet Özel Yönetimi tarafından yarış süreci tek taraflı olarak bitirildi. Bu Türkiye’nin yarışlar tarihinde çok seçkin olmuş bir şeydir. Ortasında iptal edilmiş müsabaka bir elin parmağını geçmez Türkiye’de ve müsabaka kültürünü içselleştirmiş hiçbir yönetim de bu yolu tercih etmez.

‘NEMRUT’A DÖKÜLEN BETON KAÇAK DEĞİL, PLAN DAHİLİNDE’

Şu anda krater gölü ve kalderada olan nedir? Beton tam olarak nerelere döküldü?

Orada şu anda yapılanlar bizim 2017’de eleştirdiğimiz idare planının alana ait öngördüğü mekânsal tasarruflarla benzerlik gösteriyor. Tahminen de tıpkı idare planı uygulanıyor fakat kısıtlı bilgiden dolayı emin olamıyoruz. Emin olduğumuz şeyse şu; orada bugün şahit olduğumuz inşai faaliyet, bizim 3 yıl evvel kritik ettiğimiz idare planında da vardı. Birebir yaklaşımın devam ettiğini görüyoruz. Bu yüzden “Burada hukuk dışı, yasa dışı bir şey yapılıyor” demek hakikat olmayacaktır. Birinin gidip de keyfi olarak oraya beton dökmesinin kelam konusu olduğunu hiç zannetmiyorum. Yapılan uygulamanın ilgili kurumun açmış olduğu bir iş üretim ihalesinin modülü olduğu ortada.

Dr. Mimar Ihtilal Çimen, kalderada.

Önümüzdeki günlerde betonun söküleceği açıklandı. Söküm süreci tahribatı giderebilir mi? Yoksa bu sürecin tesiri kalıcı mıdır?

Aslında bu, özelliklerini insan müdahalesi ile kaybetmiş doğal bir alanın geri kazanılmasına ait bir usul olan peyzaj onarımının alanı. Kendi bilgim dahilinde karşılık vermem gerekirse toprak yapısı, bitki yapısı üzere bütün özelliklerin araştırılması ve bunun sonucunda buradaki peyzajın nasıl geri kazanılacağına dair bilimsel bir yolla bu alanın tamir edilmesi gerekir. Lakin hepimiz biliyoruz ki bu süreç muhtemelen burayı bu hale getiren müteahhit tarafından yapılacaktır. Müteahhit oradaki betonu kıracak, moloz haline getirip kamyonlara yükleyip götürecek ve sonra bir yerden toprak alıp gelip onun üzerine serecektir, büyük bir olasılıkla. Şayet bu türlü olursa kraterin o kısmının eski doğal karakterini tekrar kazanması sıkıntı olabilir.

Kalderadaki yapıların turizm potansiyelini artıracağı ve bunun yerelde ekonomik bir gelir sağlayacağına dair bir kampanya da yürütülüyor. Ekonomik gelir temelli bu yaklaşım yerele nasıl yansıyor?

Turizm problemi, motivasyonu yüksek bir tanımlama. “Turist gelecek, Nemrut uçacak” üzere şeyler demeye başladığınız vakit buradaki insan faaliyetlerinin denetimini zorlaştırıyorsunuz. Yani Nemrut’un doğal kıymetlerinin korunmasından daha çok onun üzerinden yaratılacak iktisada vurgu yapıldığını görüyorsunuz. Bu da yerelde “pozitif” bir algı oluşturuyor ve “benim ekonomim güçlenecek, iş imkanlarım artacak” beklentisi üzerinden projenin hayata geçmesini kolaylaştıracak bir manivela vazifesi görüyor.

‘İNSAN FAALİYETLERİNİ DOĞAL ALANLARA YANLIŞSIZ GENİŞLETME MOTİVASYONU VAR’

Son yıllarda Nemrut üzere özellikli alanlar bir çeşit işgal altında. Hem kentlerdeki kültür yapılarına hem de kırsalda bulunan doğal alanlara beton dökülmesi, yapının özelliğine uygun olmayan bir biçimde restore edilmesi ya da kısa vadeli ekonomik gelir projeksiyonları için bu alanların yok edilmesi ile karşı karşıyayız. Sizce son yıllarda bu durum artıyor mu yoksa görünürlük kazandığı için mi daha çok konuşuluyor?

Bu, benim de başımı kurcalayan bir sıkıntı. Bizim sanayi üretiminin dışında bir de bacasız sanayi denen bir olgumuz vardır, o da turizmdir. Geçmişte ve günümüzde Ege ve Akdeniz kıyılarında olan şey, doğal alanların turizm baskısı altında tahrip olmasıdır. Artık Bodrum’a, Datça’ya baktığımız vakit orman alanlarının yapılaşmaya açıldığını görüyoruz. Turizmin ibresi kent yerinden daha doğal emlaka gerçek dönmeye başladı açıkçası. Bu tabiat turizmi ve kültür turizmi sıkıntısı bana biraz tehlikeli geliyor. Yeterli niyetlerle yapılıyor olduğunu düşünsek bile bu yaklaşım uzun vadede kelam konusu doğal alanların tahribatına imkan veren çerçeveler haline dönüşmeye başlıyor. Aktüel bir husus olarak yaylalara yol yapılması problemi örneğin. Yolu yaptığınız ya da orayı ıslah etme argümanıyla yola çıktığınız vakit aslında oraya erişimi kolaylaştırıyorsunuz ve insan faaliyetinin orada kalıcı olmasına yer hazırlamış altyapıyı kurmuş oluyorsunuz. İnsan faaliyetlerini doğal alanlara hakikat genişletmeye ve artırmaya yönelik bir motivasyon var son devirde ve toplumsal medyanın yaygınlığı bu tipten faaliyetlerin vakit ve yerden bağımsız olarak görünürlüğünü de arttırıyor.

Sizce ibre neden doğal emlaka gerçek ilerliyor ve neden özelliğine bakılmaksızın her yere turizm götürülmeye çalışılıyor?

Bu, bir toprak ya da genel manasıyla tabiat modülüne hangi gözlüklerle baktığımızla ilgili. Örneğin o periyot biz Nemrut’a bir gözlükle bakarken diğerleri da değişik gözlüklerle bakıyordu. Yani burada kelamını ettiğimiz, bu bakışların ve kavramsallaştırmaların birbirleriyle olan gayreti. Öte yandan şayet tabiatla insan faaliyeti ortasında bir ilginden kelam edersek, bu çok uzun bir müddettir eşitsiz ve insan lehine bükülmüş durumda ve bunun sonucunda tabiat ister istemez tahrip oluyor. Betonla simgeleşen, insani faaliyeti önceleyen ve tabiata o gözle bakan bir yaklaşım bu. Genel bir deyiş vardır, “Elinde çekiç varsa her şeyi çivi olarak görürsün” diye. Burada biraz da en büyük maharetinin o olmasından kaynaklanan bir durum var galiba. Her yere onunla dokunmak, bir alana onun enstrümanlarıyla bakmak, müdahale etmek üzere bir şey gelişiyor. Çok boyutlu, daha derinlemesine yaklaşımlar geliştirmek gerekiyor. Bu da vakit, emek ve kültürel birikim gerektiren bir husus. Herkes bu türlü düşünmüyor lakin genellemek gerekirse biz biraz süratli ve kolay olana, süratli bir formda geri dönüşünü almak üzere kurgulanmış bir yapıya meylediyoruz. Bu da bilgili bir bedel olan ve üzerinden bir iktisat oluşturulabilecek potansiyele sahip doğal alanların süratle tahrip olmasına neden oluyor.

Bundan sonraki süreçte kalderanın korunması için nasıl bir yol izlenebilir?

Öncelikle yapılması gereken, yakın vakitte şahit olduğumuz uygulamanın altlığını teşkil eden idare planının askıya alınması ve tüm uygulamaların durdurulması. Birinci yapılması gereken bu. Bu alanın geleceğinin nasıl olacağına ait süreç bence ondan sonra konuşulabilir. Bu çok disiplinli, çok iştirakçi ve şeffaf süreçlerle ilerleyebilecek bir sıkıntı. Kapalı kapılar akabinde, kimsenin bilmediği süreçlerle birkaç meslek disiplininin hakimiyet alanına daraltılabilecek, yerelde ya da merkezde birkaç bürokratın karar verip ilerletebileceği bir süreçten bahsetmiyoruz. O yüzden de olabildiğince çok disiplinli, çok farklı alanlardan bilim ve meslek insanlarının katkısının alınacağı, bunu yaparken yerelle münasebetlerin güçlü bir halde kurulacağı bir yapı kurmak kural. Zira bu alan kozmik bedellerinden dolayı bir muhafaza bölgesi.

‘DURDUK YERE BOZULMUŞ BİR ŞEY TAMİR EDİLMEYE ÇALIŞILIYOR’

Sizce bundan sonra Nemrut’ta ne olur? Toplumsal medya üzerinden oluşan ve mahallî idaresi yasal çerçevelere, mukavelelere uymaya zorlayan irade korunabilir mi?

“Bir musibet, bin nasihatten yeğdir” diye bir kelam var. Bunu bir musibet olarak değerlendirip ileriye dönük yol haritasında farklı bir güzergah tercih etme istenci oluşabilir mi? Oluşabilirse ne memnun fakat bunu gözlemlemek gerekiyor. Ancak yaşananların buna vesile olması gerektiğini düşünüyorum açıkçası. Oradaki betonun sökülüp yerine tekrar toprak doldurulması üzere büsbütün palyatif bir tahlilden bahsetmiyoruz, hatta bir tahlil bile diyemeyiz buna. Zira orada durduk yere bozulmuş bir şey tamir edilmeye çalışılıyor. Süreci türel, disiplinlerarası, bütüncül, iştirakçi bir çerçeveyle ele alan, kozmik müdafaa prensiplerini önceleyen ve bu farkındalık seviyesini yerelle bütünleştiren bir tahlilden yana olmamız gerekiyor.

Gazete Duvar