Vızır vızır araçların geçtiği otobanın ortasında, asfalta vuran güneşin sıcaklığını daha da artırdığı, kentin büyüsünü -varsa, kaldıysa bu türlü bir şey- tam da burada kaybettiği yerde çocukların mesaisi başlıyor.

İki taraftan kimi lüks araçlar geçiyor. Ortası pürtelaş koşturan insanların olduğu metrobüs durağı. Neredeyse tüm gün duraklar ortasında mekik dokuyorlar. Metrobüs çizgisinde iş yoksa, iki yandan geçen araçlara yöneliyor çocuklar. Biri mendil satıyor, başkası su, çoğusu şeker. Sattıkları şeylere kimsenin baktığı yok. Doğrusu gereksinim da yok. Çabucak her gün önlerinden geçtiğimiz için yoksulluk tasviriyle üs başlarını anlatmak dramatik bir tekrara kaçabilir. Güneşten kaynaklı çok yanmışlar yalnızca. Çok esmerler.

Tekrar o vızır vızır seslerin ortasında konuşuyoruz. Biri 11, başkası 12 ve en büyükleri 15 yaşında olan üç oğlan çocuğu. Türkçeleri çok iyi değil. Suriye’den, Halep’ten gelmişler. “Virüs var, dikkat edin” deyince hastalıktan pek haberleri yokmuş üzere geliyor. İşin açıkçası “dikkat edin” demek de tuhafa kaçıyor. Konforlu alanı açık ediyor. Bu türlü bir lüksleri esasen yok.

‘ZOR DEĞİL, ÇALIŞIYORUZ’

“Korkmuyor musunuz? Çocuksunuz daha…” deyince “Neyden korkacağız abla” diyor biri. Okullar başlayınca nasıl olacak? “Okul 1’de (13:00) başlıyor. 12:00’ye kadar çalışırız” diyor biri. Başkasının de planı tıpkı. Üçünün de oturduğu yer bulunduğumuz yere çok yakın. Sıkıntı değil mi sorumun cevabı olabildiğince kolay: “Değil. Çalışıyoruz.”

Korktukları, çekindikleri tek şey “Belediye” dedikleri şahıslar. “Sadece Belediye geliyor. Bizi tutuyorlar. Parayı alıp, bırakıyorlar.” Öbür çocuğun da dediği: “Parayı ver diyorlar, mendilleri alıyorlar.” En küçükleri de: “Parayı çıkar diyor. Çıkarmadı vuruyor bana.”

‘ÇOCUKLARIN ORADA OLMALARI HAKIKAT DEĞİL’

.

Tez için İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ndeki ilgili ünitesi aradık. Çocukların söylediklerini paylaştık. Şu bilgi verildi:

“Belirtmiş olduğunuz çocukların metrobüs içinde şeker, mendil satmaları yanlışsız bir süreç değil. Çocuk da olsa seyyar satıcılığa giren bir iştir. Orada bulunmaları gerçek olmadığı için natürel ki de bizim güvenlik çalışanlarımız müdahale etmek durumunda ancak bu vurma, şiddet yahut elinden alma halinde değil. Yalnızca çıkmaları için bir müdahale sağlanmaktadır. Bu türlü bir vakaya tanıklık eden biri üzerinden şikayet olduğu takdirde inceleme başlatıyoruz. ”

‘İNSANLAR ÇOK GÜZEL…’

Büyük olan günde 30 lira kazandığını söylüyor. Daha küçüğü 35-40 lira. Konuştuğumuz gün iş yoktu örneğin. Temel Cuma günleri işlerin “çok” olduğunu söylüyorlar. Üçü de kazandığı parayı annelerine verdiğini söylüyor. “Yemek alıyor” diyor büyüğü.

Biri sinema yapmak istiyor. Az daha küçüğü polis olmak istiyor. En büyükleri tabip. Türkiye’yi sevdiklerini söylüyorlar. “Abla Türkiye’yi biliyorsun biz niçin sevdik? Beşerler çok güzel…” diyor en küçüğü. Söylediğinde çok samimi.

Aşikâr olan haksızlığın bu derece sıradan olması, koşuşturma ortasında hiç dikkat çekmemeleri, görme alışkanlığımızı sorgulatmalı halbuki ki… Çocuklar da kanıksamışlar. Öteki taraftan aksi tarafta düşünseler onlar için işler daha da zorlaşacak. Derileri kalınlaşmak zorunda. Sorum ne kadar yanlışsız bilmiyorum. “Zenginleri görünce ne hissediyorsunuz? Özeniyor musunuz?” soruma çocuklardan birinin verdiği cevap: “Zenginlere özenmiyoruz. Diyoruz maşallah!”

Metrobüs çizgisi boyunca konuştuğum öbür 7-8 yaşlarındaki iki çocuk Türkçe bilmiyordu. Bir kız çocuğu anne ve babasının Suriye’de olduğunu söyleyebildi. “Sen nerede kalıyorsun” deyince “amca” dedi.

‘ÇOCUK MÜDAFAA SIYASETLERINE AIT KAPSAMLI BİR YAKLAŞIM YOK’

Çocukların sağlıklı ve inançlı bir etrafta yaşama hakkını odak alan sivil bir inisiyatif olan “Şehir Dedektifi”nden Gizem Kıygı, toplu ulaşım araçlarının çocuklar için hem işine gitmek üzere, hem de su satmak, mendil satmak için kullandıkları bir yere dönüştüğünü söylüyor. “İçinde doğdukları dünyanın ‘normali’ bu lakin hak temelli baktığınız vakit olağan olan bu mu?” sorusuyla birlikte medyanın “vicdan dilinin” de problemli olduğuna işaret ediyor. Kıygı şöyle anlatıyor:

“Pandemi öncesinde bir haber çıkmıştı. ‘Mendilci çocuk metrobüste uyuya kaldı” diye… ‘Yazık çocuğa’ formunda dertli bir vicdan lisanı de kullanılmıştı. Kentsel yerlerde, çocuk müdafaa siyasetlerine ait bilhassa seyyar satıcı çocuklar özelinde kapsamlı bir anlayış, yaklaşım bütünlüğü yok. Bir taraftan mevzuata nazaran çocukların orada çalışmaması gerekiyor. Refakatsiz bulunması da çok tehlikeli. Çocuğun ruhsal, fizikî iyi olma halini zedelemeden yeri geldiğinde aileyle de çalışabilecek bir seviyede hususun ele alınması gerekiyor.”

‘ZATEN TRAVMATİZE OLMUŞ BİR ÇOCUK…’

“İç içe geçmiş birkaç tane sorun var. Hem çocuk personelliği bakımından hem de mahallî idarenin Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’yla, Toplumsal Hizmetler’le dirsek temasında çalışması gerekiyor. Devlet kurumlarının çocukları çalışmaya iten sebeplere dair bir art plan çalışma yapması gerekiyor. Kurumlar ortası bir strateji bütünlüğü olmadığı için bu çok alt ünitelere kalmış durumda. Zabıta gibi… Zabıta vazifelileri çocuklarla bağlantı kurmada ehil ve eğitimli değiller. Çocuklar zabıtalardan kaçıyor mesela. Bu da çok tehlikeli. Çocuğa otomobil çarpabilir, düşebilir. Devletin bu çocuklara hali o kadar kriminalize edici ki… Emniyet güçleri de dahil olmak üzere bütün ünitelerin konum olarak durması gereken nokta ‘sen benimle birlikte güvendesin’ hissini vermek. ‘Derisi kalınlaşmış’ diyorsun ya… Oradaki çocuk aslında travmatize olmuş bir çocuk. Aslında farklı bir biçimde yaklaşmak gerekiyor. İçinde doğdukları dünyanın ‘normali’ bu lakin hak temelli baktığınız vakit olağan olan bu mu?”

Gazete Duvar