Türkiye’de konteyner yüklerinin süratli bir biçimde artması ve global ticarette mega gemilerin filoya katılması limanlarda kapasite gereksinimini artırdı. Yalnızca önümüzdeki üç yılda konteyner elleçleme ölçüsünde 2020’ye nazaran yüzde 16’ya yakın artış hedefleniyor. Dijitalleşme, yeşil dönüşüm ve öbür teknolojik gelişmeler de limanlarda yatırımı mecburî kılıyor. Lakin limancılara nazaran, özel liman işletmesinin kullanım mukavelelerinin dolmasına çok az bir mühlet kalmış olması, yapılacak yatırımların önünde büyük bir pürüz oluşturuyor. Yetkililer, bu bahiste acil tahlil bekliyor.

Türkiye’de faaliyette olan 180’den fazla liman, iskele, dolfen şamandıra niteliğinde kıyı tesisi bulunuyor. Bugün prestijiyle Türkiye’de elleçlenen yükün nerede ise yüzde 95’ten fazlası özel liman işletmeleri tarafından gerçekleştiriliyor. Türkiye’nin dış ticaretinin bedel olarak yüzde 65’e yakını, tonaj olarak ise neredeyse yüzde 85’e yakını deniz yoluyla yani limanlar üzerinden gerçekleşiyor.

Türkiye Liman İşletmecileri Derneği (TÜRKLİM) İdare Şurası Üyesi Aydın Erdemir, limanlarda elleçlenen yük ölçüsünün süratle arttığına dikkat çekerek, “Türkiye’deki tüm limanlarımız dikkate alındığında 2020 yılında yaklaşık 497 milyon ton yük elleçlenirken 2021 yılının birinci altı ayında 2020 yılına nazaran toplam yükte yüzde 5,12 oranında artış sağlandı. Pandemi periyodunda aldıkları tedbirlerle ve hayata geçirdikleri fevkalâde önlemlerle Türkiye limanları ülkemizin dış ticaretinin ana kapıları ve üsleri olan limanları kesintisiz bir biçimde açık tuttu. Fazla bir tonaj kaybı olmadan 2020 yılını tamamlayarak 2021 yılına beklentilerin çok üstünde süratli bir halde başladı. Bu büyüme devam ediyor” dedi.

“2050 AMAÇLARI İÇİN LİMAN KAPASİTESİ 3 KATINA ÇIKMALI”

Dünya gazetesinden Aysel Yücel’in haberine nazaran, global ticaretin sürdürülebilirliği için daima büyüyen gemiler nedeniyle hem mevcut limanların kapasite artışı yatırımları bir mecburilik haline geldiğini hem de Türkiye’nin 2023 ve 2050 amaçları için mevcutların dışında yeni liman projesinin hayata geçirilmesinin mecburî olduğunu vurgulayan Erdemir, “Türkiye’nin dış ticaretinin hedeflendiği üzere büyümesi ve rekabet gücünün artması gelecekteki liman yatırımlarının vaktinde tamamlanmasıyla mümkün. 11. Kalkınma Planı’nın 2023 yılı gayelerinde bile 13,5 milyon TEU konteyner elleçleneceği öngörülüyor. Bu bile gelecek 3 yıl içinde 2020 yılına nazaran yüzde 16 oranında bir konteyner artışı demek. 2050 yılı amaçlarına baktığımızda ise 2020 yılında 497 milyon ton olan toplam yükün toplamda minimum olarak 1 milyar tona, 12 milyon TEU olan konteyner sayısının ise 35 milyon TEU’ya çıkması öngörülüyor. Bu amaçların gerçekleşmesi için liman kapasitesinin mevcut durumda Türkiye’de şurası olan liman kapasitenin 2-3 katına çıkması gerekecek. Bu durum mevcut liman işleticilerimiz dışında ülke içinden ve/veya dışından çok büyük ölçekte yatırım yapabilecek yeni liman yatırımcılarının dala girmesi ile mümkün olacak” diye konuştu.

Dijitalleşme, yeşil dönüşüm ve öbür teknolojik gelişmelerin de limanlarda çok yüksek fiyatlarda yatırıma muhtaçlığı doğurduğunu vurgulayan Erdemir, fakat kullanım mukavelelerinin mühletinin dolmasına az bir mühlet kalmasının bu yatırımların önünde büyük bir pürüz olduğunu söyledi. Erdemir, “Türkiye’de faaliyette olan çok sayıda özel liman işletmemizin kullanım mukavelelerinin kalan mühletleri kısaldı. Hatta kullanım müddetinin 6-7 yıla kadar düşen liman tesislerimiz de bulunuyor. Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli olarak da kabul edeceğimiz bu kullanım kontratlarına baktığımızda kullanım mühleti kısalan çok sayıdaki liman işletmesinin ülkemizin gereksinim duyduğu liman yatırımlarını yapabilmesi ve kalan mühleti içinde bu yatırımlarının karşılığını alabilmesi maalesef mümkün değil. Çok büyük yatırım meblağları gerektiren, yatırımın geri dönüş mühleti de çok uzun olan liman yatırımlarında mevcut kullanım müddetlerinin bugünden uzatılarak liman yatırımcılarımızın önlerini görmesi ve ülke limancılığımız için gerekli olan yatırımları yapmasının sağlanması ülkemizin büyüyen dış ticaretine paralel olarak rekabet gücünü muhafazası açısından da elzem ve hayati” açıklamasını yaptı.

HAKAN GENÇ: TÜRKLİM OLARAK HER TÜRLÜ TAKVİYEYE HAZIRIZ

Türkiye’deki özel kesim limanlarının mevcut kullanım kontratlarının müddeti bitiminden evvel tıpkı kurallar dahilinde bugünden uzatılmasının Türkiye iktisadı açısından büyük kıymet taşıdığını vurgulayan TÜRKLİM Lideri Hakan Genç, “” diye konuştu.

“TERSANELERE VE ÖZGÜR BÖLGELERE VERİLEN DAYANAK YATIRIMLARI HIZLANDIRDI”

Yetkililer, geçmişte tersanelerde ve hür bölgelerde işletme müddetlerinin uzatıldığını ve bu sayede yatırımların hızlandığını vurgulayarak, benzeri dayanağın limancılara da verilmesini istiyor. Aydın Erdemir, hususla ilgili şu açıklamayı yaptı: “Tersanelerimiz de limanlarımıza emsal biçimde birer kıyı tesisi olarak 49 yıllık kullanım kontratlarına sahip. 2013 yılında tersanelerimizin kalan kira müddetlerinin bitmesine 18 yıl kala kullanım mukaveleleri TBMM’de yapılan bir düzenleme ile yine 49 yıla çıkarıldı. Bu takviye tersanelerimizin geleceklerini daha iyi görmesine, daha iyi plan yapmasına ve kredi saygınlıklarının artırmasına imkân sağladı. Böylece ortaya çıkan bu yeni avantajlarla birlikte Türkiye’deki tersane yatırımları da süratli bir biçimde arttı. Tuzla’dan sonra Yalova-Altınova bölgesinde kümelenen tersanecilik kesiminin bugünkü başarılı ihracat performansının gerisinde o periyot verilen bu dayanağın çok büyük bir hissesi var. Yeniden benzeri bir halde Küresel Holding’in iştiraki Bodrum Yolcu Limanı İşletmeleri tarafından işletilen Bodrum Yolcu Limanı’nın işletme mühletinin 2018’de Resmi Gazete’de yayımlanan kararla 49 yıllığına uzatıldı. Böylece ilgili yatırımcı ve işletici firmanın ilgili limana yeni yatırımlar yaparak büyütmesinin de önü açıldı” dedi. Tersanelere ve limanlara misal bir durum mülkiyeti hazineye ilişkin olan özgür bölgeleri işleten şirketlerin işletme kontratlarının uzatılması sürecinde de yaşanmıştı. Erdemir, “Mersin, Antalya, Ege ve Adana-Yumurtalık özgür bölgelerinin işletme mühletleri bu düzenleme sonucunda kamu hisseleriyle ilgili kamu lehine düzenlemeler de yapılarak uzatılmış, böylece müddeti kısaldığı için geri dönüşü olmayan yatırımları yapmaktan kaçınan işleticilerin önü bütünüyle açılmıştı. Bu sayede 2017 yılından itibaren yapılması gerekli olan tüm alt ve üst yapı yatırımları süratli bir halde yapılmaya başladı” dedi. Öbür yandan, dün Resmi Gazete’de yayımlanan kararla Trabzon Özgür Bölgesi’nin işletme mühleti de 2040 yılına kadar uzatıldı.

Cumhuriyet