Spotify ve gibisi müzik paylaşım sitelerinin kendi içinde bir rant ve iktisat oluşturduğu aşikar. Geçtiğimiz aylarda sıkça tartışılan sıkıntılardan biri de bu sitelerin reklam ve başka uyarıcılarla birtakım sanatkarları ve kümeleri öne çıkarıp kimilerini görünmezliğe ittiğiydi. Bu elbette özel sermayeyle yürütülen bir sitenin şahsî tercihi olarak da okunabilir ancak bu okuma eksik ve etikten uzak bir paka çıkarma uğraşı olarak kalır. Özel sermayenin bu ‘tercihleri’ sanatın kamusal yararını yok sayan, sanatın dokunulmazlığına karşı oluşturulan tozdan duvarın tahrip edilmesine, neoliberal siyasetlerin gelecek jenerasyona bırakılacak kültürel mirası derinden etkilemesine ve bir manada otosansürün, birbirine benzeri üretimlerin ortaya çıkmasına yer oluşturur.
Büyük sermaye kümelerinin hegemonyasından kurtulan sanatkarların kısmen daha düşük bütçelerle yapıtlarını dinleyicilerine ulaştırdığı bu platformların, önümüzdeki yıllarda daha da büyüyeceğe benzeyen pazar hisselerinde telif hakları ve özgür sanat için şimdiden adım atılması ve muhtemel yıkımın ve tekelleşmenin önüne geçmek için tedbir alınması gerektiğini belirtmek gerek.
KENTİN KODLARI…
Bu yazının asıl muradı son yıllarda yayınladığı yapıtlarla dikkat çeken Şimdiki Gürsel Artıktay’a odaklanmak. Artıktay, ’86 yılında Bursa’da doğmuş ve müzikoloji alanında eğitim almış, halihazırda İTÜ’de akademik mesleğine devam eden bir sanatçı. Artıktay’ın müziğinde kentli olmanın kültürel ve sınıfsal tesirlerini görüyoruz. O’nun müziğinin asıl yeri bu sınıfsal ve kültürel kodlarda ilerlerken, kelam yazarlığında tekrar tıpkı imgeleri ve varoluş problemini izliyoruz. Artıktay’ın tekrar akademi etrafından gelmesi ve müziğin kılcal damarları diyebileceğimiz müzikolojide uzmanlaşması, dün ve bugünün buluşmasına da imkan sağlıyor.
Artıktay’ın ve jenerasyonunun müziğindeki kentlilik sıkıntısında dikkati hak eden asıl nokta elbet şudur: 80’lerin sonunda ve 90’ların başında doğan ve bugün sanatsal üretimde bulunan sanatkarların birçoğu 50’lerin sonunda başlayan köyden kente geçişin çabucak akabinde gelen nesillerin çocukları olması.
12 Eylül üzere bir yıkımla ve kentlileşme sancısıyla büyüyen bu neslin çocukları, devrin sansürünü ve anlatma pratiklerinin sıkışmışlığını kendi imkanlarıyla yıkan bir müziğin gelişmesine neden oldu. Bugün dinlediğimiz müziğin, bilhassa son 10 yılda öteki bir kelam müellifliği ve toplumsal hassaslıkla ortaya çıkmasının en önemli nedenlerinden birisi bu kültürel geçiş ve politik baskılar. Artıktay’ın da içinde bulunduğu neslin üretimlerinde yer yer ferdî bir varoluş tınlasa da -çünkü yeni yüzyıl bireycilik pompalıyor- alttan akan toplumsal damarı görmemek haksızlık olacaktır.
Bilhassa internetin her meskene girmesi ve toplumsal ağların faydalı ya da ziyanlı bir formda hayatlarımıza müdahale etmesi, üstte bahsettiğimiz yeni telaffuz ve üretimin bir anda ivme kazanmasına neden oldu. Pekala bu değişim ve dönüşüm çağında Aktüel Gürsel Artıktay nerede duruyor? Bu sorunun cevabını sanatkarın müziklerinde arayabiliriz. ‘Aynalar’ müziği kelam ve müzik olarak Artıktay’ı en iyi tanıyabileceğimiz müziklerin başında geliyor. Birebir vakitte kelam müellifi da olan Artıktay’ın kelam kalabalığına, dinleyicide sabun köpüğü tesiri yaratacak nakaratlara karşı aralı olduğunu söyleyebiliriz. ‘Ayna’nın yansıması direkt dinleyiciyle içselleşen bir his yoğunluğuna kendini mıhlıyor. Kelamın yanı sıra müziğin de salt olarak yapıta hizmet ettiğini, aksinin peşine düşmediğini görüyoruz. Burada Artıktay’ın eğitimini aldığı müzik teorisinin de tesiri olduğunu söyleyebiliriz. İmgesel anlatımın öne çıktığı müziklerin ortak bir öyküye hizmet ettiği ve dinleyicinin hayal gücüyle yeni bir dünya yarattığını söylemek abartılı bir yorum olmayacaktır. Yeniden sanatkarın müziklerinin hizmet ettiği bir başka nokta da ortak bir öykü etrafında dönmesi: Kaybeden, arayan, anlatan, susan, kendini sorgulayan ve karşı duran lakin her daim yalnız kalan kentli bir sesin uzun metraj sinema karesine sinmiş sesini duyuyoruz. Artıktay’ın sinema müziği üzerine yaptığı çalışmaların kendi müziklerinde da tesirli olduğunu görüyoruz.
O KİBİR, BU KİBİR DEĞİL!
Aktüel Gürsel Artıktay’ın kendi müziklerinin yanı sıra yaptığı coverlar da epey ilgi cazip. Sanatkarın geçtiğimiz aylarda yayınladığı, kelamları Sezen Aksu’ya, birinci yorumu Hande Yener’e ilişkin olan ‘Kibir’ coverının üstünde durmakta fayda var. Hande Yener tarafından yayınlanan birinci yorumunda elektro-pop diyebileceğimiz bir noktada duran müzik Artıktay’ın yorumuyla apayrı bir hal alıyor. Tıpkı kelamlar, birebir beste; farklı duygular! Sizi ayağa kaldıran ‘Kibir’, yeni yorumuyla bir anda olduğunuz yerde çakılı kalmanıza sebep oluyor. Artıktay’ın seslendirdiği düzenlemedeki üflemelilerin mükemmel varlığı müziğin tüm ruhunun bir anda değişmesine imkan tanıyor. Metronomun da his transferinde temelli bir özne olduğu bu yeni yorum, Türkiye’deki cover anlayışının hangi noktada olduğuna ve teknik olarak tam manasıyla neye karşılık geldiğine çok kuvvetli bir örnek.
Ezcümle; Aktüel Gürsel Artıktay, yazdığı müzik kelamlarıyla, yaptığı coverlarla şimdiden kendi dinleyicisini yaratmış ve yeni çalışmalarını merak ettiren bir sanatçı… O vakit son kelam ‘Kibir’ yorumunu dinledikten sonra Artıktay’dan gelsin: “Durma söyle, neler oldu gülen yüzünde…”
Gazete Duvar
