Türkiye’de Atatürk’ün ziyaret ettiği yahut kaldığı yerler, müze olarak korunmaktadır. Bu uygulama Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e Türk milletinin duyduğu şükran borcunun tabiri olmaktadır ki çok doğrudur. Fakat Atatürk’ün ziyaret ettiği bir yer olmasına rağmen, müzeye çevrilmemiş bir yer vardır. O da İzmir’deki Reşadiye Köşkü’dür.
İzmir’in Fahrettin Altay semtinde, Hava Eğitim Komutanlığı sorumluluk alanındaki köşk, II. Abdülhamit dönemi İzmir Valisi Hüseyin İstek Paşa tarafından 1890 yılında av köşkü olarak yapılmıştır.
Birinci Dünya Savaşı döneminde İzmir’i havadan yapılan taarruzlardan koruyan, karşı keşif ve bombardıman harekâtlarında bulunan 3 tayyare bölüğünden Birinci Deniz Tayyare Bölüğü’nün üssü de burasıdır.
Tanıtım broşüründe “Atatürk’ün İzmir ziyaretinde ikametgâhına ayrılan binada, ülkemizi ziyaret eden kimi yabancı devlet adamları da Atatürk tarafından ağırlanır” bilgisi verilmektedir.
11 Nisan 1934 günü Atatürk, Reşadiye Köşkü’ne gelir, büyük kısmı Birinci Dünya Savaşı ve İstiklal Harbi gazisi subaylarla konuşur, Reşadiye Köşkü önünde fotoğraf çektirir. Bu fotoğrafın özelliği, köşkün girişindeki altı basamaklı merdivende, Atatürk’ün nerede durduğunu açıkça göstermesidir. Bu fotoğraf size yahut çocuğunuza Atatürk de burada fotoğraf çektirmişti diyerek fotoğraf çektirme imkânı sağlamaktadır ki bu heyecan verici bir durumdur.
YURTTAŞLARI MEMNUN EDECEKTİR
22 Haziran 1934’te Atatürk hangar içinde bulunan, dönemin en çağdaş deniz tayyaresi Supermarine Southampton’ı İran Şah’ına gezdirir. Ortalarında İran Şahı İstek Pehlevi’nin de bulunduğu kalabalık bir heyetle, tayyare önünde fotoğraf çektirir. Bu fotoğrafta da Atatürk’ün durduğu yer muhakkaktır.
Bu bilgilerle hayalinizde 1934 yılına gidebilir, tıpkı kapıdan giriş yapabilir, Atatürk’ün takip ettiği yolu yürüyerek Reşadiye Köşkü’ne gidebilir, onun durduğu merdiven basamağında fotoğraf çektirebilir, anı konutundaki Türk havacılık tarihinin en önemli olaylarının fotoğraf standını gezebilirsiniz.
Reşadiye Köşkü çıkışı yeniden Atatürk’ün yürüdüğü yolu kullanarak tayyare hangarına gidebilir, fotoğraftaki Southampton deniz tayyaresini, Atatürk’ün bulunduğu yeri hayalinizde canlandırarak Atatürk’ü hürmet ve rahmetle anarak müzeden ayrılabilirsiniz.
Bu yönde bilgilendirilen her Türk beşerinin benzeri hislerle “Reşadiye Köşkü Atatürk Havacılık Müzesi”ni gezmekten memnunluk duyacağından kuşkumuz yoktur.
ÖZGÜNLÜĞÜ ZİYAN GÖRDÜ
Muhtemelen İzmir’in kültür envanterinde kaydı bulunmayan Reşadiye Köşkü’ne, İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Kültür Bakanlığı ünitelerinin bile girmesine müsaade vermeyen Hava Eğitim Komutanlığı, Covid-19 önlemleri ve “bulundukları askeri bölgeye güvenlik zafiyeti oluşturacağı” gerekçesiyle araştırmacılara da ziyaret müsaadesi vermemektedir.
Lakin Reşadiye Köşkü’nü görmüş olanlar, Hava Eğitim Komutanlığı gazino tarafı giriş kapısı ile Reşadiye Köşkü ortasının 100 metre, giriş kapısı ile tarihi hangar ortasının 500 metre olduğunu, bu kadarlık kısa arada ziyaretçiyi denetim etmekte Hava Eğitim Komutanlığı güvenliğinin aciz olmadığını bilir. Klasik “yasak hemşerim” tipi bu karşılığı gerçek bulmuyoruz.
Mülkiyeti hazineye ilişkin olan köşk, 1950 yılında hazineden Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na tapulu olarak tahsis edilir, hava subay lokali olarak kullanılmaya başlar. 11 Mart 1993’te çıkan bir yangınla çatı bölümü büsbütün yanar. Bina 1993 yılında restore edilerek tekrar hizmete açılır. 2008 yılında taban kat “anı salonu” olarak tekrar tefriş edilir ve tarihi binanın yanına kışla gazinosu yapılır. Köşkün tarihi yapısında değişikliğe gidilir. Köşkün özgün yapısına ilişkin merdiven girişindeki parmaklıklar, kapı girişindeki alınlık demirleri kaldırılır. Yer kat ve birinci kat duvarları yıkılarak gazinoyla ilişki sağlanır.
Özgün yapıda olmayan imitasyon iki arslan heykeli kapı girişine yerleştirilir. Kapı üstüne Reşadiye Köşkü yazılır. Bu yanlış değişiklik sonrasında gazinoda yapılan bir kısım düğünlerin haberleri “Tarihi köşkte evlendiler” başlığıyla basına yansımaya başlar!
Reşadiye Köşkü’nün özgün yapısını, natürel hoşluğunu günümüzde tanıtım broşürü fotoğrafı dışında görmek mümkün değildir. Maalesef Hava Eğitim Komutanlığı, dönemin yetkilileri çok yanlış yaparak tarihi köşkün yapısını değiştirmiştir. Atatürk’ün çizgiırasını taşıyan bu yapının, bu formda düzenlenmesi yanlış olmuştur.
Hakkında yazılı bilgi bulunmayan, ilgisizlik ve yasaklar nedeniyle 131 yıldır bilinmeyen Reşadiye Köşkü’nün, 87 yıl önce Atatürk’ün ziyaret ettiği bir yer olduğunu, İzmir’e, tüm Türkiye’ye duyuruyor, Reşadiye Köşkü’nü sahiplenmeye çağırıyoruz. Bu tarih mirası, Atatürk anısı köşk Türk milletinindir!
TARİHİ VEBAL VE SORUMLULUK
Atatürk’ün ziyaret ettiği Reşadiye Köşkü’nün de müzeye çevrilmemiş olmasını kabul etmiyoruz. Hava Eğitim Komutanlığı’nın araştırmacılara, mahallî yönetimlere, Kültür Bakanlığı yetkililerine, halka getirdiği keyfi yasağa son vermesini Ulusal Savunma Bakanlığı’ndan bekliyoruz.
Reşadiye Köşkü’nü müzeye çevirme görevinin, yalnızca hava eğitim kumandanının değvilayet Türk Hava Kuvvetleri’nin de tarihi sorumluluğu olduğunu hatırlatıyoruz.
Atatürk’ün ziyaret ettiği bütün yerlerin olduğu üzere Reşadiye Köşkü’nün de müze olmasını, İzmir’in ve Türkiye’nin isteği olduğunu belirtiyoruz. Reşadiye Köşkü’nün “Atatürk Havacılık Müzesi” olarak halkın ziyaretine açılmasını yetkililerden talep ediyoruz.
CELAL ÖCAL
Cumhuriyet
