ANKARA-TBMM İnsan Hakları İnceleme Kurulu bünyesinde oluşturulan “Ermenistan’ın Azerbaycan’a Saldırması ile Başlayan Tansiyon ve Çatışma Sürecinde Yaşanan Hak İhlalleri ve Türkiye’deki Ermeni Vatandaşlarımızın Durumu Alt Komisyonu”nun beş aylık çalışmasının akabinde hazırladığı rapor tamamlandı ve komitede kabul edildi.

Çatışma bölgesinde incelemelerde bulunan, Türkiye’deki Ermenilerin temsil ettiği kurum ve kuruluşların temsilcileriyle görüşmeler gerçekleştiren alt kurulun raporunda çatışmaların sorumlusu olarak Ermenistan gösterildi ve Ermenistan yöneticilerinin Milletlerarası Ceza Mahkemesi’nde yargılanması gerektiği savunuldu.

‘ÇATIŞMAYI AZERBAYCAN BAŞLATSA DAHİ YASAL MÜDAAFA KAPSAMINDA BİR EYLEM’

Azerbaycan ve Ermenistan ortasında 27 Eylül 2020’de başlayan ve 44 gün süren çatışmaların “kim tarafından başlatıldığı” tartışmasının hukuken yerinde olmadığı belirtilen raporda, çatışmaların Azerbaycan tarafından başlatılmış olması halinde bile bu durumun “meşru müdafaa” kapsamında kıymetlendirilmesi gerektiği söz edildi. Raporda “Bu da Azerbaycan’ın hareketlerinin yasal bir savunma aksiyonu olduğu ve bir taarruz hatası olarak değerlendirilemeyeceği sonucunu doğurmaktadır. Kaldı ki, Ermenistan’ın bir bütün olarak Karabağ’da gerçekleştirdiği hareketler yasal olmayan atak hareketleri niteliğindedir” denildi.

RAPORDA ERMENİSTAN’IN ‘SAVAŞ CÜRMÜ İŞLEDİĞİ’ BELİRTİLDİ

Karabağ’daki çatışmalarda Ermenistan’ın hareketlerini “sivillere ve sivil yerleşim yerlerine gerçekleştirdiği saldırılar” olarak isimlendiren kurul, Ermenistan’ın “savaş suçu” işlediğini sav etti. Çatışma sürecinde Azerbaycan’ın Ermenistan’ı “ağır bir askeri hezimete uğrattığı” savunulan raporda, Ermenistan’ın savaş sürecinde sivil yerleşim yerlerini “özellikle maksat aldığı” belirtilerek şu değerlendirmeler yapıldı:

“Bu savaş boyunca Ermenistan, sivil yerleşim yerlerini bilhassa maksat almıştır. Kaygı ve yıldırma yolu ile Azerbaycan halkının direniş iradesi kırılmaya çalışılmıştır. Çocuk ve bayanların da ortalarında bulunduğu 94 sivil, gündüz hücumları ile maksat alınarak şehit edilmiştir. Konutlar, hastaneler, kabristanlar, okullar, ekonomik tesisler kasti olarak maksat alınmış ve tahrip edilmiştir. Misket bombası üzere gaye gözetmeyen yasak silahların kullanıldığı tespit edilmiştir. Terter’de, 1. Karabağ Savaşından kaçmak zorunda kalan siviller için yapılan 16 blokluk yerleşim sitesi özel olarak tekraren atağa uğramış, can ve mal kaybına yol açılmıştır. Gence kentindeki sivil yerleşim yerleri iki kere balistik füze saldırısına uğramıştır. Keza Berde kenti de çeşitli kereler füze saldırısına uğramış ve sivil can ve mal kaybı yaşanmıştır.”

KURUL RAPORUNDA ERMENİ YÖNETİCİLERİN YARGILANMASI TALEP EDİLDİ

Ermenistan’ın savaşa katılması kararını alan sivil ve asker yöneticilerinin “savaş suçları” nedeniyle Milletlerarası Ceza Mahkemesi’nde yargılanması ve yol açtıkları ziyanların tazmin edilmesi gerektiği savunulan raporun sonuç ve kıymetlendirme kısmında, “Birleşmiş Milletler, işlenen savaş cürümlerinin ve öteki insan hakları ihlallerinin tespit edilmesi ve sonrasında BM Güvenlik Kurulunun harekete geçirilmesi için acilen bir özel raportör atamalı, birebir formda Avrupa Kurulu de bu hususu gündemleştirmelidir” sözlerine yer verildi.

‘TÜRKİYE’DEKİ ERMENİ CEMAATİNE YÖNELİK HÜCUM OLMADI’

Ermenistan ve Azerbaycan ortasında yaşanan tansiyon ve çatışma ortamının Türkiye’deki Ermeni cemaatini ruhsal olarak tansiyon ve dert içine soktuğu belirtilen raporda, “Ermeni toplumuna karşı hiçbir fiziki atağın olmayışı ve Hükümetin Ermeni toplumunu muhafazaya dönük olarak aldığı önlemler, cemaat kanaat sözcüleri tarafından memnuniyetle belirtilmiştir” denildi.

İçişleri Bakanlığı Vilayetler Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün kurula gönderdiği karşılığa atıf yapılan raporda, “27 Eylül-10 Kasım 2020 tarihleri ortasında vuku bulan Ermenistan-Azerbaycan Savaşı sebebiyle, ‘Ülkemizde yaşayan Ermeni Cemaatine yönelik hücum ya da cemaati tansiyona sokacak eylem/etkinlik, şahıslara ve ibadethanelere saldırı-zarar verme formunda bir olay meydana gelmemiş, nefret söylemi içeren rastgele bir paylaşım tespit edilmemiştir.’ Bilhassa, İstanbul’da Ermeni cemaatinin ağır olarak yaşadığı tüm yerlerde 24 saat aslına nazaran güvenlik önlemleri arttırılarak sürdürülmüş, rastgele bir olumsuz gelişme tespit edilmemiştir” sözleri kullanıldı.

Raporun sonuç kısmında, medyada Ermeni toplumuna dönük olarak kullanılan ağır nefret ve şiddet lisanının, cemaat mensuplarında önemli bir rahatsızlık doğurduğu tabir edildi. Ermenilere yönelik nefret ve şiddet telaffuzlarını önlemek için mevzuatların kâfi olduğu lakin daha fazla titizlik ve hassasiyet gösterilmesi gerektiği savunulan raporda, “RTÜK kontrollerinde, klasik medyada Ermeni toplumuna dönük nefret telaffuzuna rastlanmadığı görülmektedir. Bu memnuniyet verici bir durumdur” denildi.

‘AZERBAYCAN HALKININ YARALARI SARILMALI’

Komitenin CHP’li üyeleri İstanbul Milletvekili Mahmut Tanal ve Ankara Milletvekili Servet Ünsal hazırlanan rapora ait muhalefet şerhi hazırladı. Şerhlerinde, Gence, Berde ve Terter üzere kentlerde yapılan incelemelerde, sivil yerleşim yerlerine yönelik ağır tahribatı gözlemlediklerini belirten kurulun CHP’li üyeleri, “Öncelikle dost ve kardeş Azerbaycan halkının yaralarının sarılmalıdır. Kafkasya artık savaşlarla, kan ve gözyaşıyla değil, barış ve işbirliğiyle anılmalıdır. Kafkasya’daki çocukların savaştan, çatışmadan uzakta, çocukluklarını yaşayarak sağlıklı bir ortamda büyümesi hepimizin temennisidir” dedi.

Azerbaycan ile Ermenistan devleti ortasındaki çatışmalar nedeniyle Türkiye’deki Ermenilerin rahatsız edilmesi ve maksat alınmasını kabul edilemez olarak niteleyen Tanal ve Ünsal şerhlerinde şu sözlere yer verdi: “İstanbul’da Türkiye’deki Ermeni vatandaşlarımızın durumuna dair çalışma ziyareti kapsamında konuk olunan Türkiye Ermenileri Patrikliği’nde, Türkiye Ermenileri Derneği’nde, ilgili kurumlar ve STK’larda, kimi medya organlarındaki ve toplumsal medya platformlarındaki ayrıştırıcı, ötekileştirici lisandan, nefret telaffuzundan yakınılmıştır. Ziyaret edilen Ermeni kanaat başkanları, aydınlar, iş insanları, ve gazeteciler, Azerbaycan ve Ermenistan ortasında Üst Karabağ eksenli patlak veren hadiselerde, münferit de olsa kimi şahıs ve kümelerin kurum önlerine kadar gelerek provokatif davranışlarda bulunmasının kendilerini son derece üzdüğünü lisana getirmiştir. “

HDP’Lİ KURTULAN: RAPOR ERMENİSTAN’I ZİYARET ETMEDEN HAZIRLANDI

Kurulun HDP’li üyesi Mersin Milletvekili Fatma Kurtulan da rapora muhalefet şerhi düştü. Komitenin hazırladığı raporda yer alan “Karabağ Savaşı’nda İnsancıl Hukuk ve Hatalıların Yargılanması” başlığı altında tek taraflı davranılıp yalnızca Azerbaycanlı sivillere yönelik ataklardan bahsedildiğini belirten Kurtulan, şunları söyledi: “Azerbaycan Cumhuriyeti yetkililerinin Ermenistan’ın sivillere yönelik cürüm işlediği tezlerine karşılık, Ermenistan Cumhuriyeti yetkilileri de tıpkı suçlamaları Azerbaycan’a yöneltmektedir. Bu bağlamda komite raporu, Ermenistan tarafındaki tanıklıkları dinlemeden, Ermenistan’a da bir ziyaret gerçekleştirmeden, savaş bölgesinde bulunan Ermeni sivil bölgelerini yerinde incelemeden hazırlanmıştır. Halbuki ki memleketler arası basına yansıyan imgelerde, Ermeni kültür varlıklarına, kiliselere de ziyan verilmiş, kimi hastane ve sivil yerleşim bölgeleri bombalanmış, sivil vefatlar ve yaralanmalar yaşanmış ve savaş hukuku ihlalleri gerçekleşmiştir.“

Savaş ve çatışma ortamlarında sivillere yönelik hücumları ve katliamları kabul edilemez olarak niteleyen Kurtulan şerhinde, “Uluslararası hukukta ve Birleşmiş Milletler kararlarında Dağlık Karabağ’daki işgal durumunun sona erdirilmesi gerektiği açıkça söz edilmiştir. Sorun bunun nasıl gerçekleştirileceğidir. HDP olarak politik tavrımız, bu cins bölgesel tansiyonların savaş yerine, vefatlar olmadan ve kan dökülmeden diplomasi ve müzakereler yoluyla sona erdirilmesidir” dedi.

Azerbaycan ve Ermenistan ortasındaki çatışmalar sürecinde Türkiye’deki Ermenilere yönelik nefret söylemi ve aksiyonlarının yaşandığını belirten Kurtulan, “Ermenilerin ağır olarak yaşadıkları kimi yerlerde yapılan sokak şovları, kitle irtibat araçlarında ve toplumsal medyada karşılaşılan nefret telaffuzları soruşturulmamış ve cezasız kalmıştır” sözlerini kullandı ve raporun gerçekleri tam olarak yansıtmadığını, yetersiz olduğunu, eksik ve yanlış sonuçlar ürettiğini söyledi.

Gazete Duvar