Salgın gerekçesiyle yaşama geçirilen kısa çalışma ve fiyatsız müsaade uygulamaları 1 Temmuz prestijiyle sona erdi. Kısa çalışma ve fiyatsız müsaade devrinde çalışanların emeklilik sigorta primleri yatırılmadı. Ortadan yaklaşık üç aya yakın vakit geçti lakin kısa çalışma ve fiyatsız müsaade periyodunda yatırılmayan emeklilik primlerinin ne olacağı konusunda iktidardan ses seda yok. İktidarın büyük olasılıkla ödenmeyen primler için çalışanlara borçlanma hakkı getireceği tez ediliyor. Bu da yeni yük demek.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın bilgilerine nazaran, salgın nedeniyle Mart 2020 ile 1 Temmuz 2021 ortasında 506 bin 624 firmadaki 3 milyon 773 bin çalışan kısa çalışma ödeneği aldı. Kısa çalışma periyodunda çalışanlara fiyatları de eksik yatırıldı. Zira günlük kısa çalışma ödeneği, sigortalının son on iki aylık prime temel yararları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt çıkarının yüzde 60 üzerinden hesaplıyor. Kimi işyerlerinde bir aylık devrin bir kısmında kısa çalışma uygulandı. Emekçiler salgın nedeniyle artan fiyatlar ve düşen fiyatları nedeniyle sıkıntı günler yaşadı. Nisan 2020 ile 1 Temmuz 2021 ortasında fiyatsız müsaade uygulaması da yapıldı. İktidar bunu daha çok “işten atma yasağı” olarak sundu. Halbuki bunun kimi istisnaları vardı. Birçok patron de bunu kullandı. Kamuoyunda “Kod 29” olarak bilinen “ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller” münasebet gösterilerek işten atmalara devam edildi. Ayrıyeten bu devirde patronlara çalışanları fiyatsız müsaadeye gönderme yetkisi de verildi. Milyonlarca personel, “nakdi fiyat desteği” ismi verilen fiyatlarla açlık hududunun çok çok altındaki maaşlara mahkûm edildi.
EMEKÇİLERİN PRİMİ EKSİK
Kısa çalışma ile fiyatsız müsaade uygulamasının devrede olduğu yaklaşık 1.5 yıllık müddette kapsamda olan çalışanların emeklilik sigorta prim ödemeleri de donduruldu. Bu müddette yalnızca sıhhat hakkından yararlanabilmeleri için personellerin GSS primleri yatırıldı. Olağan çalışmaya geçilen 1 Temmuz’dan bu yana yaklaşık üç aya yakın müddet geçti. Lakin kısa çalışma ile fiyatsız müsaade devrinde yatırılmayan emeklilik prim ödemelerinin ne olacağı konusunda iktidardan açıklama gelmedi. Bu mevzuda sendikalardan da bariz bir ses çıkmıyor. Yaş kaidesi nedeniyle prim gün sayısının zati dolacağı yorumları yapılıyor. Lakin yaş koşulunu yerine getiren buna rağmen primi eksik olan emekçiler var. İktidar büyük olasılıkla ödenmeyen bu primler için çalışanlara borçlanma hakkı getirecek. Şayet borçlanma getirilirse emekçinin sırtına yeni bir yük daha binmiş olacak.
Cumhuriyet
