İktidar, yıllık programda üretimdeki hisseleri adım adım azaltılan kamu iktisadi teşebbüslerinin (KİT) ziyanda olduğunu itiraf etti. Programa nazaran KİT’ler bu yıl 24.8 milyar TL ziyan edecek. Gelecek yıl 18 milyar TL finansman açığı oluşacak. Bütçe ve özelleştirme transferleri dışarıda bırakıldığında finansman açığının boyutu 65 milyar TL’ye ulaşıyor. Yıl sonunda KİT’lerin ürettiği katma kıymetin GSYH’ye oranı yüzde 0.2’ye kadar inecek.
Özelleştirme programında yer alan ve yüzde 50’den fazla kamu hissesi olan Türkiye Denizcilik İşletmeleri AŞ ve Sümer Holding AŞ ile birlikte toplam 21 KİT bulunuyor. İktidarın gelecek yıla dair yıllık programında KİT’lerle ilgili bilgiler de yer aldı. Programa nazaran kamunun mal ve hizmet üretimindeki hissesinin azaltılması istikametinde izlenen siyasetler sonucu yıllar prestijiyle KİT’lerin ülke iktisadı içerisinde hissesi azaldı. 2000 yılında KİT’lerin ürettiği katma kıymetin GSYH’ye oranı yüzde 3.5 düzeyindeyken bu yılın sonunda bu oran yüzde 0.2’ye inecek. KİT yatırımlarının hissesi da yüzde 5.8’den yüzde 2.1’e düşecek. 2000’de 435 bin olan KİT’lerdeki işçi sayısı da bu yılın sonunda 100 bine inecek. KİT’ler 24.8 milyar TL ziyan edecek. Toplam 20.1 milyar TL de borçlanma gereği yani finansman gereksinimi olacak.
Programda bu ziyan tablosuna münasebet de bulundu! “Yükselen doğalgaz ve elektrik fiyatlarının tüm bölümlere en az düzeyde yansıtılması” nedeniyle bu sonucun ortaya çıktığı savunuldu. Bu kuruluşlara bu yıl 37.2 milyar TL sermaye transferi, 2.6 milyar TL görevlendirme bedeli ve 0.7 milyar TL kamu hizmeti yükümlülüğü ödemesi yapılacak. Kuruluşlardan Hazine’ye 0.7 milyar TL hasılat hissesi ve 2.3 milyar TL temettü ödemesi yapılacak.
‘ESERDEN’ KELAM EDİLMEDİ
Petrol ve döviz kurundaki gelişmelerin BOTAŞ ve EÜAŞ’ın maliyetlerini artırdığına işaret edilen programda, ayrıyeten yağışların mevsim normallerinin altında kalması nedeniyle hidroelektrik potansiyelinde azalma olduğu belirtildi. Bunun sonucunda doğalgaz santrallarından elektrik üretimini artıran EÜAŞ’ın elektrik üretim maliyetinin yükseldiği, BOTAŞ’ın doğalgaz satış ölçüsünde artış yaşandığı kaydedildi. Doğalgazla elektrik üretimindeki artışın AKP’nin “eseri” olduğundan ise hiç kelam edilmedi!
Maliyet artışlarına bağlı olarak toptan doğalgaz ve elektrik fiyatlarında üst taraflı ayarlama yapıldığına işaret edilen programda, “Ancak kelam konusu fiyat güncellemeleri maliyet artışlarını karşılamakta yetersiz kalmış olup BOTAŞ ve EÜAŞ’ın 2021 yılını ziyanla kapatması beklenmektedir. Finansman muhtaçlığının karşılanması için bu kuruluşlara sene içerisinde sermaye transferi yapılması öngörülmektedir” denildi. Programa nazaran, son periyotta daima ziyan eden ÇAYKUR’un finansman gereksinimi daha da yükselecek. 2020’de yaklaşık 77 milyon TL kâr eden TİGEM’in, artan ziraî emtia fiyatları nedeniyle kâr etmeye devam edeceği varsayım ediliyor. DHMİ’nin ise bu yıl 2.3 milyar TL ziyan etmesi bekleniyor. Yatırımlarının ve bütçe açıklarının finansmanını bütçeden yapılan sermaye transferleriyle karşılayan TCDD’ye 19.7 milyar TL sermaye transferi yapılması öngörülüyor.
GEREKSİNİM 65 MİLYAR TL’Yİ BULUYOR
Programa nazaran satış ve zaman süreci tamamlanan özelleştirme uygulamalarının toplam fiyatı 2020’de 147 milyon TL iken, 2021’in birinci 9 ayında 1 milyar 47 milyon TL olarak gerçekleşti. Özelleştirme ihalesi tamamlanan ve kontrat imza etabında bulunan özelleştirmelerin toplam fiyatı ise 929 milyon TL. KİT’ler ve özelleştirme portföyünde izlenen kuruluşların 2022’de 18 milyar TL finansman açığı vermesi öngörülüyor. Bütçe ve özelleştirme fonu transferleri hariç tutulduğunda ise finansman gereksinimi 65 milyar TL’yi buluyor. Programa nazaran, TCDD, TPAO, BOTAŞ ve TEİAŞ yatırımlarının bir kısmı dış proje kredilerinden finanse edilecek. TMO 2 milyon ton buğday ve 500 bin ton mısır, TÜRKŞEKER A.Ş. 7.8 milyon ton şekerpancarı alımı yapacak.
Cumhuriyet
