Muhafazakârların bilimsel olguları reddetme mümkünlüğünün yüksek olmasının altında ne yatıyor olabilir? Bristol Üniversitesi’nden bilişsel psikolog Stephen Lewandowsky ve Zurich Üniversitesi’nden bilişsel psikolog Klaus Oberauer, “Bilim dünyasının temelinde yatan unsurlar muhafazakârların dünya görüşleri için bir tehdit oluşturuyor olabilir mi” sorusuna karşılık bulmak emeliyle geniş kapsamlı iki çalışma yürüttüler.

Bilimin şu iki temel özelliğine odaklandılar:

– Bilimsel çalışmaları yönlendiren normlar ve unsurlar.

– İnsanoğlunun kainatın merkezi olmadığını anlamamıza yol açan bilimsel ilerlemenin tarihi.

Sosyolog Robert Merton 1942 yılında bilimin hedefini şöyle tanımlıyordu: “Bilimsel araştırmaların sonuçları bilim dünyasının ortak malıdır. Bu evrensellik kuralı; bilginin ırk, sınıf, ulus yahut siyasi mani tanımadığını söyler. Tarafsızlık unsuruna nazaran bilim insanları araştırmalarını bilimsel ilerlemeye katkı sağlayacak formda yürütmelidir, şahsî çıkarlarına hizmet etmesi için değil.”

Ne var ki bu kurallar standart muhafazakâr niyet ile uyuşmaz. Muhafazakârlık milliyetçilik ve vatanseverlik ile ilgilidir; bunun karşılığında da işbirliğine dayanan milletlerarası dayanışma feda edilir. Ayrıyeten tarafsızlık kavramı da mülkiyet haklarına toz kondurmayan muhafazakâr görüşe aksidir.

DİNİ MUHAFAZAKÂRLIK VE BİLİM

Bilim, etrafımızdaki dünyayı anlamamızı sağlarken dini muhafazakârlığın temel dogmalarıyla da çelişir. Musevi-Hıristiyan dünya görüşünün merkezinde insanın sıra dışılığı yatar; insan Tanrı’nın imgesinin bir yansımasıdır. Başka canlılardan ve tabiatın kendisinden farklı yere sahiptir.

Meğer yüzyıllardır süregelen bilimsel çalışmalar, insanoğlunun sıradışılığının ve ayrıcalıklı pozisyonunun altını oymakta. Artık biliyoruz ki gezegenimiz yaradılışın merkezi değil, kozmostaki sayısız galaksilerin ortasında küçücük bir nokta.

ZEKÂNIN KALITSALLIĞI

Lewandowsky ve Oberauer, bilimin temel normları ve insanın kainatın merkezinde olduğu anlayışının muhafazakârlığı bilimi reddetme noktasına nasıl getirdiğini araştırmak için iki geniş kapsamlı araştırma yürüttü. Bu çalışmaya 1.000 Amerikalı denek katıldı.

Çalışma üç bilimsel bahis üzerine oturtuldu: İklim değişikliği, aşılar ve zekânın kalıtsallığı. Birinci ikisinin seçilme nedeni ABD’de siyasetin sağ kanadında yer alanların bu iki mevzuyu reddetme mümkünlüğünün yüksek olmasıydı. Üçüncü bahsin seçilme nedeni ise sol kanattakilerin eğitim üzere dış etmenlerin zekâyı artırabileceğine olan inançlarıydı. Muhafazakârlar ise zekânın doğuştan gelen bir özellik olduğu algısına sahip olduklarından, zekânın değişebilirliğine inanmıyorlardı.

Bugünkü bilimsel araştırmalara nazaran bireyler ortasındaki zekâ farklılığında kalıtsallığın tesiri yüzde 50 civarında. Liberallere (ABD’de siyasi spektrumun sol kanadında yer alanlar) nazaran bu kabul edilemez bir oran; çünkü zekâ büyük ölçüde yetişme şartlarına bağlı olarak şekillenir. Lakin muhafazakârlar bu orandan pek de rahatsız olmazlar.

ARAŞTIRMALARIN SONUÇLARI

Bu iki çalışmadan elde edilen sonuçlar epey netti: Muhafazakârlar bilimsel normları ve prensipleri kabule yanaşmıyorlardı. Öbür bir deyişle siyasi spektrumun sağ kanadını temsil edenler bilim dünyası ile temelde aykırı düşüyordu.

Bilimsel normları ve unsurları kabul edenlerin ise aşılara karşı olmadıkları ve iklim değişikliği ile gayretin gerekliliğine inandıkları ortaya çıktı. Diğer bir deyişle bilim dünyasını bütün olarak kucaklayanlar, bilimsel bulgulara da karşı çıkmıyorlardı.

Bu iki çalışma, muhafazakârların liberallere kıyasla bilimi niye daha fazla reddettiklerini açıklıyor. Bu reddedişin temelinde sırf bilimsel olgularla siyasi çıkarların çatışması yatmıyor; muhafazakârlığın bilimin ruhuyla karşıt düşmesi yatıyor.

https://theconversation.com/many-conservatives-have-a-difficult-relationship-with-science-we-wanted-to-find-out-why

Cumhuriyet