KÖLN – Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) geçen yılın aralık ayında eski HDP Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş başta olmak üzere tüm siyasi tutukluların siyaseten cezalandırıldıklarını söz eden kararını açıkladı. Ardından Avrupa Parlamentosu, 590 milletvekilli 21 Ocak’taki Genel Şura toplantısında ‘Türkiye’deki insan hakları, Demirtaş ve başka siyasi tutukluların durumu’ bahisli oturum düzenlendi. Oturumda tekrar Selahattin Demirtaş başta olmak üzere Türkiye’de siyasi tutukluların özgür bırakılması ve temel haklara hürmet gösterilmesini isteyen bir karar tasarısını kabul etti. Son olarak HDP’nin kapatılması gündeme geldiğinde ve Kobanê davası ile birlikte Avrupa’dan çok sayıda siyasetçi ve parlamenterden HDP’yle dayanışma ve takviye iletileri geldi.
Avrupa Parlamentosu ve kamuoyu Türkiye’de HDP’nin seçilmişlerine yönelik tutuklamalara ve baskılara açık bir biçimde karşı çıkarken, AB ülkelerinin hükümet liderleri ve AB’nin idaresi ise AK Parti hükümeti ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la görüşmelerinde bu bahisleri gündeme getirmemeyi tercih ediyor. 2019 sonundan itibaren HDP Avrupa Temsilcisi olarak misyon yapan Derviş Çimen’le bu çelişki ve tutarsızlıkları, HDP’nin Avrupa’da görünür olmaya başlayan faaliyetlerini, Avrupa siyasetinin ve parlamenterlerinin HDP ile nasıl bir münasebet kurduklarını konuştuk.
‘KÖTÜ OLAN TÜRKİYE’NİN DURUMU’
HDP Avrupa (HDP Europe) son vakitlerde Avrupa’da daha görünür oldu. Bu yeni bir strateji mi?
HDP Avrupa’nın daha bir görünürlük kazanmasının sebebi Türkiye’deki otoriter rejimin geliştirmiş olduğu siyasetidir. 2015’ten bu yana aralıksız devam eden savaş ve sistematik baskılar devrede. O vakitten bu yana HDP’de 20 binden fazla gözaltı yaşandı ve bunlardan en az 10 bini tutuklandı. Aşikâr müddetlerden sonra özgür kalanlar olsa da, hala ortalarında parlamenter, belediye eş liderleri, PM üyeleri, vilayet ve ilçe yöneticilerinin de olduğu 4 bin HDP üyesi tutuklu. Böylesi bir tabanda Avrupa’da HDP’nin daha etkin bir kamuoyu çalışması açığa çıkıyor. Aslında devletin tüm kurumları ile taarruz geliştiren Erdoğan rejiminin temel maksadı de HDP’yi fonksiyonsuz bırakmaktır. Bu durumda biz de Avrupa’daki imkân ve imkanları daha fazla pahalandırmak zorundayız. Olup bitenleri AB, Avrupa Parlamentosu, siyasetin ve kamuoyunun gündemine taşımaya çalışıyoruz.
Türkiye’de basının yüzde 95’e varan büyük bir oranı Erdoğan rejimi tarafından denetim ediliyor. Buradan gelen bilgileri bu nedenle Avrupalılar sağlam bulmuyor. Avrupa, muhalif basın yahut HDP’den edindiği bilgilere daha çok güveniyor. HDP burada bir çeşit yanlışsız enformasyon kaynağı oluyor. Avrupa kamuoyu Türkiye’de yaşananları değerlendirirken, HDP’nin yorumunu önemsiyor. Münasebetiyle Avrupa Temsiciliği olarak, HDP dış alakalar komitesi ile koordineli bir çalışma yürüterek, gelişen ilgiye yanıt olmaya çabalıyoruz. Ama bu durumda oluşan ilgi, iyi olan HDP’nin çalışması değil makus olan Türkiye’nin durumudur. Türkiye’deki iktidar berbat olunca ister istemez bu türlü bir sonuç da ortaya çıkıyor. Herkesin reaksiyonunu toplayan bir otoriter rejim var. Halklar, inanç toplulukları, bayanlar, üniversiteliler, akademisyenler, avukatlar, gençler neredeyse Türkiye’deki birçok kesim, mevcut rejimin mağduru haline geldi. Münasebetiyle dışarıdan beşerler Türkiye’de ne oluyor diye anlamaya çalışıyor. Karşılıkların bir kısmını HDP’de bulabiliyorlar. Başka taraftan HDP ile kongre, konferans, kampanyalar vb. çalışmalar bağlamında, temasta olan onlarca parti, yüzlerce parlamenter, siyasetçi, akademisyen ve aydın var. Bu kısımlara bilgi akışı sağlıyoruz, tartışıyoruz ve görüşüyoruz. Natürel HDP paradigmasından yola çıkarak bilgi aktarıyoruz. Hasebiyle yalnızca baskılardan mağdur olan bir siyasi parti ile dayanışma içerisinde değiller. HDP’nin siyasi ideolojisi ve dayandığı siyasi gelenek birçok siyasi parti, siyasetçi ve hareket için umut kaynağıdır. Türkiye’de yaşayan farklı inanç toplulukları ve halklar için özgür ve demokratik bir tabanda yaşayabilmeleri için, demokratik ulus tahlili için uğraş ediyor. Bu paradigmasal tabir hem dikkatleri üzerine çekiyor hem de takviyesi hak ediyor.
‘KÜRT DOSLUK KÜMESİ DEĞERLİ BİR HASSASLIK İÇİNDE’
Avrupa Parlamentosu ile irtibatınız ne durumda? Ortak çalıştığınız parlamenterler var mı?
HDP Avrupa Temsilciliği olarak AP’de alakada olduğumuz birçok milletvekilleri var. Fakat takdir edersiniz ki 700’den fazla milletvekilinin olduğu parlamentoda hepsine ulaşmak hem güç hem de muhtaçlık değil. 2019 seçimlerinden sonra Avrupa Parlamentosu’nda bulunan üç farklı fraksiyondan vekillerin oluşturduğu Kürt Dostluk Kümesi var ki, değerli bir hassaslık içindeler. Dostluk Kümesi, değişik fraksiyonlardan ilgili olan bir parlamenterlerin yanı sıra, AP Dışilişki Komitesi üyeleri ile bağlantı ve çalışmalarımız oluyor. Onların ilgili oldukları bahislerde ve yeniden yaşanan gelişmelerle temaslı kolaylaştırıcı çalışmalarımız oluyor. Olup bitenleri aktarıyor ve tartışıyoruz. Alışılmış evvel de söz ettiğim üzere, enformasyon burada çok kıymetlidir. Bunun için de site, toplumsal medya ve değişik enformasyon imkanları kullanırken, ilgili olanlar Türkiye’de nelerin yaşandığını, HDP’ye yönelik baskılar nasıl geliştiğini, yaşanan şiddet, savaş siyasetleri ve tüm bunlar karşısında nelerin yapılması gerektiğini öğrenebiliyor. Ancak çalışmalarımızı yalnızca Avrupa Parlamentosu ile hudutlu tutmuyoruz. AB’de olan ülkeler, o ülkelerdeki siyasi partilere, parlamenterlere, kamuoyuna, dostlara ulaşmaya çalışıyoruz. HDP’nin temsil ettiği siyasete ve uğraş azmine ağır bir ilgi var. Geçen Basklı bir parlamenter söz etmişti: “Söz konusu HDP, Kürtler olunca sağ ve sol birleşebiliyor.”
Avrupa Parlamentosu’nda Türkiye siyaseti nasıl konuşuluyor? Gözlemlerinizden ve birebir katıldığınız toplantılardan yola çıkarak anlatabilir misiniz?
Son yıllarda Erdoğan rejiminin kullandığı “Yeni Türkiye” tabiri var. Bu sözün açılımı tekçi, milliyetçi, İslamcı, gaspçı, tek adam sistemine dayalı bir paradigmaya dayanıyor. Tüm uğraşları bunu kurumsallaştırmaktır. Bizim söz ettiğimiz Demokratik Türkiye ise demokrasiyi, çoğulculuğu, halkların ve inanç toplulukların özgürlüğünü, bayan özgürlüğünü, ekolojiyi temel alıyor. Biz bunun için uğraş ediyor ve bu uğraşın sonucunda da ağır bedeller ödüyoruz. Bugün 4 bin üyenin cezaevinde olması kabahat işlemiş olduklarından değil, dünya görüşlerinin toplum tarafından benimsenmenin yaratacağı daha büyük örgütlülüğün önüne geçebilmek içindir. 7 Haziran 2015 seçimlerinde HDP yüzde 13 ile parlamentoya girince, 80 milletvekili ortasında bahsettiğimiz ve yok sayılan, engellenen farklı halk, inanç ve siyasi hareketlerden temsilciler vardı. Bir nevi küçük bir Demokratik Türkiye fotoğrafıydı. Ayrıyeten o vakitler Türkiye’nin demokratikleşmesi için PKK ve Abdullah Öcalan ile yürütülen diyalog ve tahlil sürecini de durdurmuşlardı. Yaşanan sorun ve sonrasındaki sistematik baskı ve şiddet de demokratikleşmekten yaşadıkları endişedir. O zamanki gelişmelerden sonra ya Türkiye’de demokratikleşmenin yolu açılacaktı ya da kaos tercih edilecekti. Tercih kaostan yana yapıldı. Bugünün “Yeni Türkiye”si kaos, baskı, tecrit, esaret ve karanlığın sözüdür. Kürtlere karşı düşmanlık temelinde yürütülen siyasetlerini hem içeride hem de dışarıda geliştirdi. Kentler yerle bir edildi. Suriye’den devşirdiği çeteleri diplomasisinin en temel aracı olarak kullandı ve kullanmaya devam ediyor. “Yeni Türkiye” olarak bahsettiğimiz bu karanlık tablonun hal bulma halidir. Bu durumda dış muhatapları da rahatsızlar ve artık bıktırıcı bir pozisyondalar. Yalnızca son 4 aydır Avrupa Parlamentosu’nda Türkiye daima olumsuz bir aktör olarak gündemdedir. Türkiye halkları, toplumu bunu hak etmiyor. Ancak Erdoğan’ın siyasetine dayanak verince yahut sessiz kalınca da maalesef bu türlü bir tablo ortaya çıkıyor. Nitekim bir demokratikleşme isteniyorsa, ki bu zaruridir, o vakit toplum, değişik siyasi kısımlar, muhalefet özgürlük için de çaba etmelidir.
‘KOBANÊ DİRENİŞİ İNSANLIĞIN HAFIZASINDA ÇOK KIYMETLİ BİR YERDE DURUYOR’
Hem HDP’nin kapatılmasının istenmesi hem de Kobanê davası Avrupa Parlamentosu’nda nasıl tartışıldı?
Aralık 2020’de AİHM’nin Selahattin Demirtaş’ın hür bırakılması istikametinde aldığı bir karar vardı. 21 Ocak’ta Avrupa Parlamentosu Genel Konseyi’nde “Türkiye’deki insan hakları, Demirtaş ve başka siyasi tutukluların durumu” bahisli oturum düzenlendi. Oturumda, Selahattin Demirtaş başta olmak üzere Türkiye’de siyasi tutsakların özgür bırakılmasını ve temel haklara hürmet gösterilmesini isteyen bir karar tasarısı 590 oyla kabul edildi. AİHM kararını uygulamaya çağırdı. 11 Mart 2021 günü, AP’nin ‘Suriye çatışması-Ayaklanmanın akabinde 10 yıl sonra’ başlıklı karar tasarısında Türkiye milletlerarası hukuk çiğneyen, savaş cürmü işleyen bir güç olarak tanımlandı ve Suriye’den çekilmeye çağrıldı. Çok geçmeden, 17 Mart günü Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun dokunulmazlığının kaldırılması ve HDP’ye yönelik kapatma davası ve birkaç gün sonra da, İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararıyla gündemdeydi Türkiye. Yeniden 25-26 Mart’ta ise AB önderler tepesinde, bilhassa Türkiye’nin Doğu Akdeniz ve Kıbrıs konusunda yaptıkları provokatörlük olarak tabir edildi.
En son 26 Nisan Kobanê davası nedeniyle AP’deki parlamenterlerin birçok ile Avrupa’daki onlarca parti, hareket ve kurum bilgilendirildi. Herkes anladı ki, bu tüzel değil, siyasi talimat ile uydurulmuş bir çeşit intikam davasıdır. Hasebiyle Kobanê davası denilen davanın hem Kobanê direnişini kriminalize etmek hem de HDP’yi daha da köşeye sıkıştırma hedefli olduğu anlaşıldı. Yalnızca Avrupa’da değil, dünyanın değişik yerlerinden siyaset ve kamuoyunun bu davaya karşı ağır bir yansısı oluştu. Öncesinde birçok siyasi parti başkanı ve yeniden AP’daki Kürt Dostluk Grubu’nun ortak bir daveti vardı. Davanın siyasi olduğunu, buna müsaade vermeyeceklerini, HDP ile dayanışmalarını sürdüreceklerini açıkladılar. Hatırlanacağı üzere 2014’t beş kıtada, 60’dan fazla ülkede Kobanê’yle irtibatlı dayanışma ve sahiplenme hareketleri gerçekleşmişti. Kobanê direnişi bugün insanlık hafızasında çok olumlu bir noktada duruyor. Artık altı yıl sonra kalkıp o görkemli direnişi gölgelemeye kalkarsan, insanlık onuru seni bir kere daha mahkum eder. Sanırım bu kurmaca davayı çabucak perde gerisinde hazırlatanlar, siyasetçiler tarihten bihaberdirler. Hakikat çarpıtılmaya gelmeyecek kadar yalındır. Tarihe ve insanlığa mal olmuş olayları, hele hele Kobanê üzere bir direniş dava konusu yapılmaya kalkışırlarsa, dünya kamuoyunun da söyleyeceği, tutunacağı bir tutumu olur.
Dava sürecinde sizce reaksiyon daha da büyür ve AB Kurulu Başkanı’na ve Kurul Başkanı’na kadar yansır mı? Gerçi daha geçen ay Ankara’yı ziyaret ettiler lakin Kobanê davasına dair şahsen takviye açıklaması yaparlar mı?
Kobanê’de iyilik ile kötülük ortasındaki yaşanan savaşta iyilik galip gelerek tarihe mal oldu. Kobanê davasını iyilikten yana olan tüm kesitler izlemeye, dayanışmasını göstermeye devam edecekler. AB kurumları bunun içinde olurlar mı bilemiyoruz. Zira AB’nin bütünlüklü bir siyaseti görülmüyor. Avrupa Parlamentosu bu bahiste çok önemli bir reaksiyon tabir ederken, AB Komite Lideri ve AB Kurulu Lideri apayrı bir siyaset yürütüyor. Unutmamak gerekiyor ki, AB ekonomik bir oluşumdur. Bu kurumlar tarafından siyaset ekonomik açılımı için birçok vakit araçsallaştırılmaktadır. Bahsettiğim üzere, AP’da 590 vekil Selahattin Demirtaş’ın ve bütün siyasalların hür bırakılması gerektiği istikametinde karar alıyor lakin iki AB önderi Türkiye’ye gidip bundan bahsetmiyor bile. O vakit parlamentoya önderler formu bakıyorlar diye düşünüyor insan. Bu tuhaf bir çıkar çelişkinin yansımasıdır. Erdoğan rejiminin bütün anti demokratik uygulamalarına bir tıp prim veriyorlar. Meşruiyetini yitirmiş bir rejimi gidip muhatap aldığında ona tekrar meşruiyet atfediyorsun. Bunu yalnızca AB içerisindeki kimi ülkeler -özelikle Almanya – Erdoğan rejiminin çökmemesi için ona hep siyasi, ekonomik ve askeri dayanak sunuyor. Bu 2016’da Mülteci Mutabakatı olarak bildiğimiz mutabakattan bugüne kadar bu türlü süregeldi.
‘AÇIKLASINLAR BU ENSTRÜMANLARIN NE OLDUĞUNU DA BİLELİM’
AB başkanlar doruğunun son iki toplantısının temel gündemlerinden birisi de Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki sondaj faaliyetleri ile ilgiliydi. Yaptırım uygulayacağız, sert tedbirler alacağız vb kamuoyunu yanıltıyorlar. Hatta havuç-sopa siyaseti ile Türkiye rejimi üzerinde tesirlerini örgütlüyorlar. “Türkiye bu türlü devam ederse elimizdeki enstrümanları kullanacağız” diyorlar. Doğrusu merak ediyoruz, açıklasınlar bu enstrümanların ne olduğunu, kamuoyu da biz de bilelim. Ancak bunları söyledikten çabucak sonra Erdoğan’ın ayağına kadar giden iki AB başkanı var. Bu, berbatlıklar içerisinde boğulan bu rejime can simidi atmak üzeredir. Bu çok ikiyüzlüce bir siyasettir. Avrupa’daki demokratik kamuoyu, basın ve siyasetteki çok değerli bir kesim bunu görüyor, eleştiriyor ve kabul etmiyor. Ancak bu üst mercilerde bu rejime karşı bir siyasete dönüşmüyor. Bilakis demokrasi ve halkların haklarının gaspı değerine, Erdoğan rejimi ile karşılıklı, prensipsiz bir siyaset geliştiriyorlar. Bu rejimin savaş ve şiddet siyasetlerine dayanak veriliyor ki, yakın bir vakit evvel İtalyan Başbakanı Draghi, AB Erdoğan siyasetlerini özetler nitelikteydi: “Adını koyalım, bu ‘diktatör’ diyebileceğimiz şahıslara muhtaçlığımız da var.” Demek ki, ne olduğunu çok iyi biliyorlar ama “Diktatör” ile ilişkiyi muhtaçlık üzerinden kuruyorlar. Koltuk verilmedi, diplomatik nezaketsizlik vb açıklamalarla, ustalıkla kurgulanan tiyatroyu sahnelediler. Buradan bir yaptırım çıkmaz, bilakis savaş siyasetlerine takviyeye dönüşüyor. Yaptırım olarak da Türkiye toplumunu cezalandıracak kararlar alsınlar demiyoruz. Bu karanlık rejime dayanağın kesilmesini istiyoruz. Bu olmayınca Erdoğan ve Bahçeli ittifakı içeride ve dışarıda bildiği savaş siyasetini uyguluyor. AB “Diktatör” üzerinden gereksinimini giderirken, bu siyaset bizlerin, halkların, Kürtlerin canına mal oluyor. Dışarıda bu türlü iken, Türkiye içerisinde ‘Kürtler haklarına, özgürlüğüne kavuşmasın’ üzerine kurulan denklem herkesin mutsuzluğunu ve bu karanlık tablo içerisinde yaşamasını beraberinde getiriyor. Bu durumu ne bu rejim sürdürebilir ne de AB ikiyüzlü siyasetiyle sessiz kalarak onay verebilir. Tahlil geçmiş ile yüzleşmek, geçmişin tüm kötülüklerini kendi siyasetinde kurumsallaştırmaya çalışan rejimden kurtulmak ve demokratik bir Türkiye’ye süratle geçiş yapıp, özgürlükleri anayasal çerçeveye oturtup ve toplumun demokrasiyi ve özgürlüklerin sahibi yapmaktan geçiyor. Herkes için yaşanılır demokratik bir Türkiye bu türlü olabilir.
Gazete Duvar
