Gültan Kışanak 12 Eylül askeri darbe devrinde, şimdi 19 yaşında iken tutuklandı. 1980-1982 yılları ortasında Diyarbakır Cezaevi’ndeydi. Azap gördü. Dışarıya çıktığında onda ne değişmişti? “İmkansızı başarmış üzereydim. Bir dehşet tünelinden geçmiş, hırpalanmış ancak güç kazanmış, umutlarını hayallerinin sığınağında büyütmüş ve büyümüş olarak çıktım cezaevinden ve yoluma devam ettim” diye yanıtlıyor Kışanak.
2014 Türkiye Lokal Seçimlerinde Diyarbakır Büyükşehir Belediye Lideri seçilen Kışanak’ın cezaevi süreci bugün de devam ediyor. 25 Ekim 2016’da gözaltına alındı. 30 Ekim 2016’da, DBP’li Meclis Üyesi Fırat Anlı’yla birlikte tutuklanarak Kocaeli F Tipi Cezaevi’ne gönderildi.
Kışanak hakkında “terör örgütü kurmak ve yönetmek” hatasından 41 kere, “terör örgütü propagandası yapmak” ve “kanuna alışılmamış toplantı ve yürüyüşlere silahsız katılarak ihtara karşın bizatihi dağılmamak” hatalarından 57 yıl 6 aydan 230 yıl 6 aya kadar mahpus cezası istendi.
Kışanak’a 12 Eylül’ün Kürt bölgesine tesirini, mevcut iktidarın “Kürt meselesine” yaklaşımını ve muhalefeti sorduk.
12 Eylül’ün Türkiye tarihi açısından kayıp bir vakte neden olduğu, şimdinin toplumunda izleri olduğu düşünülür. Kürt kentlerine ve siyasi hareketine tesiri nasıl oldu?
12 Eylül toplumsal gelişimin istikametini değiştirmek gayesiyle yapılan bir darbeydi ve hem toplumsal yapıda hem de devlet tertibinde esaslı değişikliklere yol açtı. Bu nedenle günümüzde hala 12 Eylül yaşanıyor demek abartı olmayacaktır. Türkiye genelinde, 12 Eylül öncesinde, toplumda “aktif yurttaş” olma yolunda güçlü bir efor vardı. Hak arama, haksızlığa karşı çıkma, talepleri için uğraş etme, örgütlenme üzere; demokratik toplum olma savının güçlü emareleri vardı. Bu özellikler, canlılık ve dinamizm belirtisidir. Çalışanlar, gençler, bayanlar, fakirler yani halk geleceğe ilgi duyuyor, meselelerin tahlilinde kendisini özne olarak görüyordu. 12 Eylül bunu kesintiye uğrattı. Baskı ve şiddet toplumu edilgen, güce ve iktidara nazaran form değiştiren, talep eden değil, iktidardan bekleyen, verilene razı olan, özne olma argümanını yitiren bir yapıya zorladı. 12 Eylül rejiminin otoritenin, gücün korkusunu daima yüreğinde taşıyan, “suskun toplum” yaratma hedefi, ne yazık ki bir müddet sonra şeklen sivil yönetime geçilse de değişmedi.
Kürtler de bütün bunlardan nasibini aldı. Lakin, Diyarbakır Cezaevi’nde uygulanan vahşete karşı onurunu muhafaza refleksi de harekete geçti. Kürt hareketinin kısa müddette kitleselleşmesinde bunun kıymetli bir katkısı oldu. 40 yıldan beri devam eden savaşın, çatışmanın nedenleri sorgulanırken, 12 Eylül rejiminin belirleyici tesiri yanlışsız anlaşılmalıdır. Demokratik çaba imkânlarının tümden ortadan kaldırılmasının yıkıcı tesirlerini yaşıyoruz hâlâ. Bu nedenle 12 Eylül rejimi ile gerçek düzgün bir hesaplaşma Türkiye’nin demokrasi sıkıntılarının da Kürt probleminin de tahlilinde kilit bir rol oynuyor.
19 yaşında tutuklandınız. 1980-1982 yılları ortasında Diyarbakır Cezaevi’ndeydiniz. Azap gördünüz. O derece şiddetin içinden kalabalığa karıştığınızda, dışarıya çıktığınızda sizde ne değişmişti?
İmkansızı başarmış üzereydim. Bir kaygı tünelinden geçmiş, hırpalanmış ancak güç kazanmış, umutlarını hayallerinin sığınağında büyütmüş ve büyümüş olarak çıktım cezaevinden ve yoluma devam ettim.
‘KAÇ KİŞİYİ DAHA TUTUKLAYABİLİRLER?’
40 yıl evvel cezaevindeydiniz. Bugün de cezaevindesiniz. Ferdî tarihinize bakınca bilhassa Kürtler açısından durumun değişmediği görünüyor. Bunun kırılabileceğini düşünüyor musunuz? Nasıl?
Evet. Benim 40 yıl sonra bir sefer daha cezaevinde olmam, Kürtlere yönelik baskı siyasetlerinin devam ettiğinin bir göstergesi. Lakin ortadan geçen 40 yılda neler yaşandığını görmeden güya her şey yerinde sayıyormuş üzere bir kıymetlendirme de eksik kalacaktır. Benim ve benim üzere çok sayıda Kürt siyasi rehinenin varlığı bile baskıcı devlet siyasetlerinin artık dikiş tutmadığının bir göstergesi. Kaç kişiyi daha tutuklayabilirler?
Bugün yaşananlar değişimi, gelişmeyi kabul edemeyenlerin ayak diremesidir. Değişim, tahlil, barış kaçınılmaz olarak kapıya dayanmıştır. Tahlilin kapısı kesinlikle açılacaktır. Keşke daha ağır bedeller ödenmeden ve daha fazla gecikmeden gerçekleşse. Bu tarihi sorumluluk tüm demokratik muhalefetin omuzlarında.
‘ŞU ŞARTLARDA DIŞARISI CAZİP GELMİYOR’
Sizi ve başka Kürt siyasetçileri ne vakit dışarıda göreceğiz? “Siyasi rehine” olduğunuzu söylüyorsunuz. Bu durum hangi koşullarda sona erecek?
Güçlü bir demokrasi ittifakı kurulur ve memleketin problemlerini çözme argümanı ile halkın karşısına çıkılırsa, yalnızca bizler değil açık cezaevine dönüşen tüm ülke rahat bir nefes alır. Hiçbir demokratik hakkın kullanılamadığı, insanların niyetlerini söylemeye korktuğu, iktidarı eleştiren bir cümle için televizyon ekranlarının kapatıldığı, bayana yönelik türlü şiddetin giderek arttığı, adalet ve hukukun üstünlüğü sözlerinin neredeyse sözlüklerden çıkartılacak kadar görünmez olduğu bir dışarı, hiç cazip gelmiyor doğrusu. En iyisi, içerisi dışarısı demeden, taban demokrasi kurallarının işlediği, kronik problemlerin tahlil masasına yatırıldığı bir süreç için el birliğiyle çabalamalı.
‘TÜRKİYE TANSIYON ÇIZGISINE DÖNÜŞMÜŞ BİR ÇEMBERİN İÇİNDE’
Yeni Türkiye ideolojisinin Bahçeli-Erdoğan birlikteliğinden oluşan ‘İslamcı milliyetçilik’ olduğu görülüyor. Bu birlikteliğin ‘Kürt sorununa’ ait yaklaşımı sizce nasıl?
Mevcut iktidar blokunun başta Kürt sorunu olmak üzere Türkiye’nin temel sıkıntıları konusunda hiçbir strateji, tahlil yaklaşımı yok. Militarist siyasetlerin, içeride ve dışarıda tek seçenek olarak ön planda tutulmasının bir tek nedeni var; o da iktidarda kalabilmek. Bu yaklaşımın sonu; Ortadoğu labirentinde ve global emperyalist güçlerin hesapları ortasında yolunu kaybetmek olur. Suriye, Libya, Akdeniz, Irak derken dört bir yandan daima hararetli- ateşi yüksek, adeta tansiyon çizgisine dönüşmüş bir çemberin içinde Türkiye. Bu durum daha ne kadar, bir kıvılcım almadan devam edebilir? Tüm Türkiye’nin iktidar bloğunun yarattığı tartışmayı, gündemleri bir kenara bırakıp, alternatif tahlil stratejileri üzerinde baş yorması gerekir. Yoksa durum pek parlak gözükmüyor.
Bir kaç gün evvel Sakarya’da çalışan, mevsimlik tarım emekçisi Kürt aileye yönelik ırkçı akın, nefret lisanının, daima düşman yaratma zihniyetinin, siyasetinin, Türkiye’yi içeride de ne kadar tehlikeli bir hale getirdiğini gösteriyor. Bu zihniyeti mahkum etmenin tek yolu, barış siyasetlerini büyük bir içtenlikle ve ortaklaşarak, herkesi katarak geliştirmek. İktidarın planlarına baş yormaktansa, tahlile, barışa, demokratik gelişime baş yormak çok daha değerli.
‘EŞ BAŞKANLIK, EŞİT TEMSİL TEZIN GÖRÜNEN YÜZÜ’
Dışarı çıktığınızda sizi kapıda bekleyenler kimler olsun? Aslında özlediklerinizi soruyorum…
Kimse kapıda beklemesin. Gerçek bir özgürlük selamıyla ben karşılamak isterim. Özlediğim herkesi, tüm dostlarımı, arkadaşlarımı, ailemi, yakınlarımı, yoldaşlarımı…
Tahliye olmanın en makûs yanı, kapının gerisinde birilerini bırakarak çıkmak. Kanılarından ötürü, siyaset yaptıkları için, sıkıntılara tahlil aradıkları için, adalet ve özgürlük istedikleri için cezaevlerinde bedel ödeyen herkes için kapılar açılsın.
Yeni Ömür Gazetesi’ndeki bir yazınızda HDP’nin bayan özgürlük çizgisini güçlendirecek sorular üzerinde durması gerektiğini yazdınız. “Nerede kusur yaptık?” sorusu başlığı altında sorular silsilesi ile devam ediyordu yazı. O yazı niye yazıldı? Eksiğiyle gediğiyle HDP için görünen nedir size?
HDP’nin bayan özgürlüğü tezi, o denli bir kaç pratik siyaset ile sonlu değil. “Eş başkanlık”, “eşit temsil” bu argümanın görünen yüzü. Geleceğin demokratik toplumunu inşa etmek, eşitlik ve özgürlük pahalarını toplumsal değişimin rehberi olarak kabul etmek üzere büyük bir argümana sahip HDP. Yazdığım yazı bu iddiayı kamuoyu önüne getirmek içindi. Çünkü büyük tezler büyük gayretler gerektirir.
‘KÜRT BAYANLARINI HAREKETE GEÇİREN ŞEY ÖZGÜRLÜK İHTİYACIYDI’
Türkiye’deki bayan hareketinin, Kürt hareketi içinde yer alan bayanlardan da ilham alarak buralara geldiğini düşünüyorum. Başka taraftan epey feodal yapıya, kültürel kodlara karşın Kürt hareketi de inanılmaz ölçüde yol katetti. Bu nasıl gerçekleşebildi?
Yokluğu çekilen şey çok değerli olur ve insanı ona ulaşmaya yöneltir. Kürt bayanlarını harekete geçiren şey özgürlük gereksinimiydi. Lakin yanılgılı bir durumu da düzeltmek gerekir. Feodal yapılarda, hele ki çözülmeye başladıkları süreçlerde toplumsal hareketler için kıymetli fırsatlar oluşur. Kürt bayanları da bu fırsatları kıymetlendirerek, ideolojik- politik şuurla buluşarak oldukça aralık katettiler. Kapitalizm, ataerkinin çözülüp yok olduğu, cinsiyet eşitliği ve özgürlüğünün sağlandığı bir sistem değildir. Tam aksine, erkek egemenliği, kapitalist sistemde en örgütlü halini yaşamaktadır. Global kapitalist sistemde bayan vücudu ve emeği en temel sömürü alanı haline getirilmiştir. Bugün dünya genelinde bayan hareketleri, kapitalist sistem aksisi bir karakter kazanmaya yanlışsız evriliyor.
‘HAYATIN HER ALANINDA BAYANLAR BEN DE VARIM DEMEYE BAŞLADI’
Artık baktığınızda en çok neyi başardık diyorsunuz?
Bayan özgürlük gayretinin, toplumsal- siyasal gayretin, temel gündemlerinden biri haline gelmesi değerli bir muvaffakiyet. Önemsediğim bir başka muvaffakiyet bayanlarda özgüven gelişimi. Yalnızca siyasette değil hayatın her alanında bayanlar “ben de varım” demeye başladı. Ekonomik toplumsal pozisyonu, eğitim seviyesi, ömür şekli çok farklı kesitlerden bayanlarda “özgüven” gelişimini görüyoruz. Bu çok kıymetli. Erkek egemenliğinin tekrar üretiminde, bayana giydirilmiş “özgüven” eksikliğinin çok kıymetli bir rolü var. Bayanın özgüven kazanması, eşit ve özgür bir geleceğe gerçek atılmış en büyük adım.
Gazete Duvar
