Hepimiz vakit zaman bir şeyleri unutuyoruz; mesela aklınız çok dolu iken birinin ismini hatırlayamayabilirsiniz yahut anahtarlarınızı nereye koyduğunuzu unutabilirsiniz. Bu tip orta sıra yoğunluktan kaynaklanan unutkanlıklar çabucak bir hastalık olarak değerlendirilmemeli. Ama şayet bu hafıza sorunları vakitle ilerliyor ve ilerledikçe de bilişsel becerilerinizde önemli azalmalar görüyorsanız bu durum sandığınızdan çok daha değerli bir sorunun habercisi olabilir.
Beyin Sıhhati Derneği (BeyinDer) Lideri Prof. Dr. Derya Uludüz, bilhassa Alzheimer ve demans üzere önemli unutkanlık hastalıkları ile alakalı olabilecek olan bu yakınmaların vakit içerisinde hafıza kayıplarına, kişilik ve davranış bozukluklarına ve çeşitli dejeneratif beyin hastalıklarına sebep olabileceğini vurgulayarak günümüzde kolay kan testleriyle Alzheimer’ın teşhis edilebileceğini söyledi.
– Neden unuturuz?
Hafıza sorunları vakitle ilerliyor ve ilerledikçe de bilişsel becerilerinizde önemli azalmalar görüyorsanız bu durum sandığınızdan çok daha kıymetli bir sorunun habercisi olabilir. Dünya üzerinde her gün binlerce bireye demans tanısı konuluyor ve bu sayı her geçen yıl katlanarak büyüyor.
KİMYASALLARA DİKKAT
– Kimler risk altında?
Alzheimer ve bunama bedende enflamasyon (yangı yahut iltihaplanma olarak da bilinir) ile yakından bağlı. Bu nedenle bedeni toksinlerden arındırmak, hareketli yaşamak ve iyi beslenmek, sağlıklı, işlenmemiş karbonhidratlara yönelmek kıymetli. Bunların yanı sıra diğer riskler de var. 65 yaşın üstünde 9 bireyden 1’i demans riski ile karşı karşıya, 85 yaş üstünde ise her 3 bireyden biri Alzheimer hastası. Mesleksel olarak kimyasal ve toksik unsurlara ağır olarak maruz kalanlar, elektromanyetik dalgaların ağır olduğu alanlarda çalışanlar, kurşun, cıva, alkol, benzen, tolven ve solventlere maruz kalan mesleklerde çalışanlar. Ayrıyeten pestisite maruz kalan tarım çalışanları risk grubundadır.
– Şu anda Alzheimer tanısı nasıl koyuluyor?
Birinci vakitlerde Alzheimer, hastaların beyinlerinde otopside tespit edilebiliyordu. Şu ana kadar Alzheimer’ın tanısı için, PET taramaları ve omurilik sıvısından alınan örneklerle amiloid ve tau proteinleri ölçülerek bir kıymetlendirme yapılıyordu. Artık ise SPECT çalışmaları ile teşhis kesinleşebiliyor. Bunun yanında ise yapay zekâ temelli kognitif test uygulamaları artık yanılgısız halde hafıza sıkıntılarını ortaya koyabiliyor.
İLERLEMEDEN TEDAVİ
Uzunca bir mühlet Alzheimer teşhisinin kan analiziyle yapılabileceği, yani amiloid beta ve tau proteinlerinin kan sirkülasyonunda belirlenebileceği düşünülmemişti. Lakin son yıllarda geliştirilen epeyce hassas teknikler kanda düşük ölçülerde bulunan beyin unsurlarının bile tespit edilmesini mümkün kılıyor. Artık bu hassas teknolojilerden yararlanarak Alzheimer için test geliştirme sağlanabildi. Şu anda, onaylanmış bir Alzheimer kan testi bulunmuyor, zira araştırmalar çok yeni ve klinik çalışmaların tamamlanması yıllar sürüyor. Lakin birçok çalışma için sona gelindi, bu yıldan itibaren önümüzdeki yıllarda onaylanmış Alzheimer kan testleri kullanmamız mümkün. Kan testleriyle birlikte, çok daha fazla bir kitle için erken teşhis ve risk belirleme talihi olacak. Bu da hastalık ilerlemeden tedbir almamızı sağlayabilecek.
İKİ KATINA ÇIKACAK
– Unutkanlık neden daima artıyor?
Nöronlardaki bu bozulmanın en kıymetli nedenleri de berbat beslenme, paketli ve katkılı besinler, hareketsiz hayat ve hareketsiz bir zihin. Dünyada 44 milyon demans ülkemizde 900 bin demans hastası var. 2050 yılında bu sayının iki katına çıkması bekleniyor. Olağan insan ömrünün uzaması da bunun nedenlerinden bir oburu.
UNUTKANLIK NE VAKİT DEĞERLİ?
İşte dikkate alınması gereken kimi belirtiler:
– Sık sık ocakta yemeğiniz yanıyorsa, anahtarınızı yanınıza almayı bir türlü aklınıza getiremiyorsanız, yeni öğrendiğiniz bilgileri kolay kolay unutuyorsanız,
– Konuşmada zahmet çekiyorsanız, konuşma sırasında sık sık takılıyorsanız, aklınıza kimi sözleri getiremiyor ve baş karışıklığı yaşıyorsanız,
– Ani formda depresif hissediyor ve sebepsiz ruh hali değişimleri yaşıyorsanız.
– Kendinizi daima çok halsiz ve yorgun hissediyorsanız,
– Konsantrasyon bozukluğunuz varsa,
– Günlük rutininizdeki paklık yapmak, yemek pişirmek, işe gitmek üzere kolay işleri yapmakta zorlanıyorsanız,
– Vakit ve yer algınız zayıfladıysa dikkat edilmeli.
Cumhuriyet
