Işıl Bayraktar
*Bu yazı spoiler içermektedir.
27 Nisan 2021’de Netflix dizilerine dahil olan ve Burcu Biricik’in başrolünü oynadığı nefes kesici Fatma dizisine dair söylenecek hayli şey var. Öncelikle şunun altını çizmeliyim; Fatma’nın kıssası bir seri katil kıssası değildir ve onun kıssasını buna indirgemek kıssa boyunca akan çabayı görmezden gelmek olur.
Fatma, eşi mahpusta olan ve çalışmayan fakir bir bayandır lakin eşinin mahpustan çıkmasına karşın meskene dönmemesi üzerine konutlara paklığa gitmeye başlar ve kıssa boyunca kendisini paklık personeli olarak görürüz. Fatma’nın kıssası, eşini aramaya başladığında karşılaştığı gerçeklerle birlikte dönüşen, görünmeyen kimliğini yaptıklarıyla görünür kılan, kendini savunmak ve ziyan görmesini engellemek için öldürürken, birebir vakitte diğer bir bayana ziyan gelmesini engellemek için de öldüren, oğlunun vefatının peşinde erkek dünyasının içine girip sorularına yanıt arayan ve bu karşılıklar kendisine eşinin gerçek yüzünü gösterdiğinde bile davasından vazgeçmeyen bir bayanın öyküsüdür. Tüm bunların hepsinden ötürü bile Fatma’nın öyküsü bir seri katil kıssası değildir. Lakin tıpkı vakitte olayların seyrine bırakılmış, şuur halinden mahrum bir ruh haliyle, resen işlenmiş cinayetler de değildir kelam konusu olan. Fatma’nın kıssasına bu türlü bakmak yeniden onun kıssasını ve uğraşını azımsamak olur. Öykünün ana temasına damgasını vurmuş Fatma’nın işlediği cinayetler planlanmış seri cinayetler olmasa bile, karşı karşıya gelinen durumlarda Fatma’nın bilerek, özgür iradesiyle işlediği cinayetlerdir.
Yalnızca Şevket’i öldürme anı tahminen farkında olmadan uzandığı silahın patlamasıyla olmuştur lakin bundan farklı olarak ikincisinde trenin altına ittiği kendisini tehdit eden adam, üçüncüsünde kendisini taciz eden ve konuşmak için inşaatın yüksek bir katına çağıran ve orada duyduğu seslerle kendisini daima olarak telefonla taciz eden kişinin de o olduğunu anladığı, ‘abi’ dediği komşusu İsmail, yanındaki bayana şiddet gösteren ve aslında verdiği uyuşturucuyla öleceğini bildiği Ekber ve en başından beri Fatma’nın işlediği cinayetlerden haberdar olan ve bu durumu denetim etmek isteyen Bayram’la birlikte çalışan Yusuf cinayetleri, Fatma’nın bilerek işlediği hatta geçmişteki travmalarını hatırlatan tutumlara sahip olan erkeklere duyduğu öfkeyle birleşerek (Ekber cinayetindeki gibi) şiddetinin dozu artan cinayetlerdir. Keza trenin altına attığı adamda da, inşaattan attığı İsmail’de de evvel geri gitmiş akabinde bu cinayetleri işlemiştir ki bu cinayetler için geri döndüğünü gösterir. Münasebetiyle Fatma’yı olayların akışının kurbanı olarak göstermek de Fatma’nın kendini ve diğerlerini korumak için verdiği kararları yadsımak olur.
KENDİ KENDİNİ YAZAN BİR KARAKTER OLARAK FATMA
Bir diğer nokta Fatma’nın öyküsünün nasıl ve kim tarafından aktarıldığı. Kimi muharrirler öyküde erkek muharrire gerek olmadığı, erkek muharririn Fatma’nın öyküsünü gölgede bıraktığı, güya onu objeleştirdiği üzere bakış açılarıyla erkek muharririn öyküdeki varlığına ait tenkit yapmaya çalışırken aslında erkek muharririn oluşuna fazla mana biçmişler ve bu aslında öyküye Fatma odaklı bakılmadığını gösteriyor. Zira aslında erkek muharrir kıssada gölgede kalıyor. Yani olsa da olmasa da fark etmeyen bir karakter kıssada. Kendisi, ana bir öykü akarken o öyküden kıssa devşirmeye çalışan ve Türkiye’de var olan ve bayanı yazmak isterken, bunu bayanı objeleştirerek, nesneleştirerek yapan erkek modelini hoş örnekliyor. Sıkıntısı kocaman egosunu besleyen bir öbür öykü daha yaratmak ve bu öykünün sahibi olduğunu herkese göstermekten öteki bir şey değilken, kendi meskeninde kanlı canlı paklık yapmakta olan Fatma’yı satranç masasına oturtup görüşlerini almaya çalışırken bile onu bir karakter olarak gördüğünü itiraf ediyor. Kendi öyküsünün kahramanı olmayı, etrafında gördüğü bayanların öykülerinden devşirmeye çalışan sıradan bir erkek müellif bakış açısını yansıtıyor müellifin öyküdeki soru ve yorumları da.
Fatma’nın kendi kıssasına kaldığı yerden devam etmesi, müellifin bu sorularına ayrıntılı yanıtlar vermemesi, aslında izlediğimiz kıssanın erkek bir muharrir tarafından yazılan değil, başlı başına kendini yazan bir bayan öyküsü olduğunu da kanıtlayan bir karşılık olarak karşımıza çıkıyor. Fatma, kendisinin öyküsünü yazan bir karakter. Keza bir bayan programında babanın nasıl öldürüldüğüne ait karşılığı bulmak için program izleyen ve bu biçim programlardan da Türkiye’nin gerçeklerine ait karşılık ve öykü bulmaya çalışan muharrire karşılığı Fatma veriyor, ‘kızı’ yapmıştır diyerek. Buna cevaben de müellifin ‘olur mu canım, ailede olur mu hiç o denli şeyler’ tadında karşılık vermesi de dizideki erkek muharririn adeta toplumsal gerçekliklerin farkında olmadığını gösteriyor. Fatma’nın ve etrafındakilerin kıssası aslında tekrar muharrire karşılık niteliğinde; Zafer’in kendi otizmli çocuğunun vefatına gözlerini kapaması ve kan parasını kabul etmesi, Fatma’ya hiçbir açıklama yapmadan ortadan kaybolması, Fatma onu bulduğunda aslında her şeyden bıktığını itiraf etmesi, Kadriye’nin eşi İsmail’in Fatma’yı daima olarak taciz etmesi ve eşinin yanında hiçbir şey yokmuş üzere davranması dizideki aile temsillerinden birkaçı. Yani kelamın özü istismara, aile içi şiddete, tacize, tecavüze uzak olan müellifin gözünden Fatma’nın kıssasını gördüğümüze ait bir algı, Fatma’nın karakterini de gücünü de yanlış okumaktır. Öyküdeki erkek müellifin, Fatma’nın kıssasına eklemlenmeye ve o öyküyü kullanmaya çalışarak müellifliğini taçlandırmaya çalışan orta bir karakter olmaktan öteki bir işlevi yoktur. Yani öyküdeki tüm erkekler üzere erkek müellif da Fatma’nın kendi oluşunda hisse sahibi değildir. Bu, Fatma’nın öyküsüdür.
FERDÎ VE TOPLUMSAL TRAVMANIN İZLERİ
Fatma, elbet kendi öyküsünün başkahramanı. Burcu Biricik, rolün gereğini yansıtmak açısından çok samimi ve gerçekçi. Lakin Fatma’nın kardeşi Emine (Hazal Türesan) de öyküde geçen şiddet, istismar ve travma ile kurduğu münasebet ve bu bağlantıdan dolayı Fatma ile ortalarındaki arayı gösteren rolü epey başarılı biçimde vermiş. Bu manada Fatma bize sadece bir cinayet öyküsü sunmuyor, tıpkı vakitte travmaların karşımıza ne biçimlerde çıktığı ve onları ne hallerde görünür, ne biçimlerde görünmez kıldığı, namus algısı, çocukluktan başlayarak tek başına yaşayan bayanı içine alacak halde toplumsal cinsiyet rolleri, sınıfsal farklar, Kürt kimliği, hukuk şirketlerinin iş kazalarındaki tavrı üzere hususları da karşımıza çıkarıyor. Fatma’nın oğlunun peşinden çıktığı, seyahatlere götüren kıssada otizmli çocukların ve ailelerin neler yaşadığını da tekrar Fatma aktarıyor bize: “Okullara sığdıramadınız, konutlara çocuk parklarına sığdıramadınız oğlumu. Benim aklı küçük günahsız oğlumu koca dünyaya sığdıramadınız. Artık ben onu bir tabuta nasıl sığdıracağım?” kelamlarıyla. Keza okulda oğlu Oğuz’u almamak için türlü palavralar söyleyen bir müdür ve öğretmeni izliyoruz gerçek hayattan fırlamış bir sahneymişçesine. Fatma’nın oğluna uygun bir eğitim ve hayat bulmaya çalışması öykü boyunca akıyor tüm bunlarla gayretinin örneği olarak.
ERİL DÜNYANIN İNADINA HAYATTA KALAN BİR KARAKTER OLARAK FATMA
Kelamın özü; Fatma mahpustan çıktıktan sonra meskenine dönmeyen eşi Zafer’i aramaya çıktığı seyahatte, otizmli oğlunun vefatıyla sarsılırken, tüm bunları dönüştürerek güçlenme öyküsünün kesimi olan paklığa gitme durumunu, dizinin de söylediği formda metaforik bir kirin paklığına evriltiyor ve bize bir bayanın palavradan, şiddetten, tecavüzden, tacizden, tehditten, kaygıdan, kuşkudan nasıl temizlendiğini aktarıyor ve bu temizlenme biçiminden duyduğu suçluluk hissiyle da kıssasını beraberinde götürüyor, fakat bir seri katil olarak değil, eril dünyanın inadına hayatta kalan bir Fatma olarak, vefatına karşın.
Gazete Duvar
