ANKARA – Türkiye iktisadında liranın yabancı para üniteleri, bilhassa AB para ünitesi Euro ve ABD para ünitesi dolar karşısında süratle erimesi sırf piyasalarda değil, toplumda da tedirginliğe neden oluyor. Korona salgınıyla birlikte görünür olan kurdaki tırmanış 31 Temmuz- 3 Ağustos ortasındaki Kurban Bayramı sonrasında süratle yükselişe geçti. Özgür piyasada 13.30 itibariyle dolar kuru 7.25, euro ise 8.63’ten süreç görüyor. Türk Lirası’nın yabancı para üniteleri karşında süratle kıymet kaybına uğramasının nedenlerini ve Türkiye’yi neyin beklediğini ekonomistlere sorduk.
PROF. DR. VEYSEL ULUSOY: İKTİDARIN MAKYAJININ AKMASIYLA GERÇEK ORTAYA ÇIKTI
Yaklaşık 2-3 aydan beri yönetilen kur rejimi uyguladığımız devrin sonuna geldik ve kuru dalgalanmaya bırakmak zorunda kaldık. Bu noktaya gelmemize neden olan üç temel faktör var. Birinci olarak pandemide ikinci dalga haberi global ekonomiyi olumsuz etkileyecek tezi. İkincisi, Merkez Bankası’nda kuru koruyacak rezervin yokluğu. Son olarak gerçek iktisatta makyajların akarak gerçeğin gözükmesi ile turizmde dönem sonuna yaklaşma.
PROF. DR. YALÇIN KARATEPE: KURDA OLMASI GEREKEN OLUYOR
Kurda olması gereken oluyor. Olması gereken düzeylerin altında tutmak için gereksiz yere rezervleri heba ettiler. Artık TL’yi savunacak enstrümanları da kalmadı. Cephanenin bittiği bir devirde ne savunma olur ne de akın. Yalnızca yenilgi bayrağını çekersiniz. Bu da gösteriyor ki ülkenin ekonomik gerçekliğinin ortaya çıkardığı durumu manipüle etmek sürdürülebilir değildir. Biliyorsunuz gerçeğin er ya da geç gün yüzüne çıkma üzere bir özelliği vardır. Kurlarda da gerçeklik, algı yaratma operasyonunu yendi diyebiliriz.
NESRİN NAS: TÜRKİYE OTORİTERLEŞMENİN CAZİBESİNE KAPILIP FIRSATI KAÇIRDI
İktidar, iktisadın gerçek durumuyla yüzleşmek istemiyor. Daima krizleri geleceğe taşıyarak küresel piyasalarda tekrar para bolluğu üzere bir fırsat oluşacağı hesabıyla hareket ettiler daima. Bu fırsat önüne çıktı aslında. Dolar tüm piyasalarda zayıflamaya başladı ve pandemi ile gayret maksadıyla küresel likidite bollaştı. Lakin otoriterleşmenin cazibesine kapılan Türkiye, itimat bozucu adımlarla bu fırsatı kaçırdı ve daima yaptığını yaparak Türkiye’nin jeo-stratejik kartını olur olmaz masaya sürdü.
Tıpkı vakitte Türkiye’nin vazgeçilmezliği hesabı yapan iktidarın bu hesabı da tutmadı. Pandemi nedeniyle Çin’in yerini alma beklentisi de gerçekleşmedi. Faizleri düşük tutarak ve pandemiyi yok sayarak üretim ve ihracat üssü olma uğraşları, enflasyon, verimsizlik ve inanç erozyonu nedeniyle gerçekleşmedi.
Turizm başta olmak üzere döviz girdisi neredeyse sıfırlandı. İçeride kredi genişlemesiyle hem üretimi hem talebi ayakta tutmaya çalıştı lakin kredilerin değerli bir kısmı inanç eksikliği nedeniyle döviz talebini artırdı. Döviz tevdiat hesapları TL mevduatlarını aştı.
Türkiye aslında daima riski artan bir ülke. Bunun üzerine Merkez Bankası rezervlerinin azalması, swap hariç ekside seyretmesi telaşları artırdı. Kamu bankalarının giderek büyüyen açık durum taşımaları da bir başka telaş kaynağı oldu. Bu çok yeni ve alarm zillerini çaldıran bir risk. Londra piyasasına TL verilmeyerek, TL yatırımcılarının cezalandırılması uygulaması da, yatırımcıların ne olursa olsun TL’den çıkma paniğini büyüttü.
Bundan sonrasını öngörmek çok kolay değil. Lakin riskler arttı. Türkiye bir ödemeler istikrarı krizinden kaçabilecek mi, bunu öngörmek de sıkıntı. Zira iktidar yalnızca piyasalarla değil, iktisadın gerçekleriyle de inatlaşıyor.
BARIŞ SOYDAN: MERKEZ BANKASI’NIN TEK SEÇENEĞİ KALLAVİ FAİZ ARTIŞI
Dolardaki yükselişin makro ekonomik sebepleri belirli: Enflasyondaki yükseliş, cari açıktaki artış, ekonomik daralma, iktidara kimsenin güvenmemesi, Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin erimesi… Bunlar olduğunda bir para ünitesinin bedel yitireceğini söyleyen yüzlerce, binlerce bilimsel makale var. Türkiye’de olan da bu. Ama tetiği çeken, Avrupa’yla ortaya çıkan yeni tansiyon kaynakları oldu: Fransa’nın Libya nedeniyle Türkiye’ye yaptırım istemesi, Yunanistan’ın Ayasofya nedeniyle boykot daveti yapması… Bu ortada Amerika’da başkanlık seçimlerini Erdoğan’ın dostu Trump’ın kaybedeceğinin ortaya çıkması da piyasaları geriyor…
Merkez Bankası’nın önündeki seçenek kallavi bir faiz artırımı. 2018 Ağustos’unda dolar patlayıp bir gecede 7.26’ya çıkınca evvel bir mühlet beklemiş, sonra Eylül’de 625 baz puan (6.25 puan) artırmıştı. Lakin Erdoğan’ın faiz artışına karşı olduğu biliniyor. Bu sefer müsaade verir mi, göreceğiz…
Orta vadede ise Türkiye’nin taze döviz kaynağı bulması gerekiyor. Bu da ya IMF ya da Amerikan Merkez Bankası ile büyük bir Swap muahedesi. İkisinin de Ankara’ya siyasi maliyeti çok yüksek…
MUSTAFA SÖNMEZ: FAİZ 6-7 PUAN ARTMAK ZORUNDA
Doları aylarca bastırıp borçlu yandaşlara kamu bankaları üstünden 6.80’den sattılar. Yandaşlar artık alsalardı doları 7.25’ten alacaklardı. Kıyağı görüyor musunuz? Merkez Bankası 2019’dan bu yana 90 milyar doları ucuzdan sattı. Rezerv eritti. Artık bedeli tüm topluma ödetecekler. Merkez Bankası faizi 6-7 puan artırmak zorunda.
Gazete Duvar
