ANTALYA – Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Kısmı Çocuk Kardiyoloji Ünitesi’nden Doç. Dr. Işıl Yıldırım Baştuhan ile bilhassa pandemi süreciyle daha da sık karşılaştığımız çocuklardaki kilo sorununu konuştuk.

Şu anda çocuklarda yaşanan kilo sorunu ne boyutta?

Son yıllarda çocuklarda giderek artan bir kilo artışı ile karşılaştığımız dikkatimi çekiyordu. Pandemi ile bir arada, bilhassa son bir yıldır, bu artış çok besbelli hale geldi. Artık neredeyse poliklinikte gördüğümüz her 10 çocuktan 4-5’i fazla kilolu. Bunun ekonomik ve toplumsal pek çok sebebi var. Bence bu hususta tedbir alınmaz, bilgilendirme yapılmazsa önümüzdeki yıllarda genç nüfusta çok önemli sıhhat sorunları göreceğiz.

Pekala, bu kilo artışındaki sebepler neler?

Pandemiyle birlikte özel hareket kısıtlaması, meskende kısıtlanan çocukların daha çok abur cubur tüketmesi; bilhassa çalışan ailelerin giderek daha çok ölçüde hazır besine yönlenmeleri; ekonomik dar boğazla bir arada besin pahası düşük, fakat doyuruculuğu yüksek besinlerin ön plana çıkması; taze zerzevat, et fiyatlarının artışından ötürü ailelerin mecburen doymak için daha çok ekmek, makarna, pilava yönelmesi…

‘SON YILLARDA ÇOCUKLARDA KİLO ARTIŞI İLE BİR ARADA İNSÜLİN DİRENCİ DE ARTIYOR’

Kilo artışının sonuçları olarak çocuklarda ne cins hastalıklar gözlemliyorsunuz?

2000’li yılların başında mesleğe birinci başladığım vakitlerde, çocuklarda şişmanlık (obezite) hayli ender görülen bir sorundu, daha çok beslenme azlığı/kilo alamama üzere sorunlarla karşılaşıyorduk. Çocukluk çağı şişmanlığı genelde birtakım hormonal bozukluklara bağlı olarak görülüyordu. Tekrar çocuklarda tansiyon yüksekliğinin çok büyük bir kısmında altta yatan öbür bir hastalık saptanıyordu. Tip 2 diyabet, erişkin tipi diyabet olarak isimlendiriliyor, çocuklarda insülin direnci diye bir bozukluktan pek bahsedilmiyordu. Lakin son yıllarda çocuklarda kilo artışı ve gövdesel yağlanmanın artışı ile birlikte insülin direnci de giderek artıyor, bu direnç giderilmediği durumlarda hepsi tip 2 diyabet adayı… Yalnızca insülin direnci değil, tansiyon yüksekliği de bu çocuklarda çok önemli bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.

‘BİZİM KUŞAK, ÇOCUKLARINDAN DAHA UZUN YAŞAYACAK BİRİNCİ KUŞAK OLABİLİR’

20 yıl önceyle kıyasladığınızda bu tansiyon yüksekliğinin altında yatan tek sebep şişmanlık mı?

Evet, maalesef o denli. Tekrar gövdesel yağlanma ile bir arada karaciğer yağlanması da bu çocuklarda sık görülüyor. Hepimiz etrafımızdan duymuşuzdur, çok alkol tüketimi uzun vadede karaciğer sirozuna neden olur. Sirozdan evvelki evrelerden birisi karaciğer yağlanması ve çocuklarda karaciğer yağlanmasında korkutucu bir artış izleniyor, bu yağlanmanın tıbbi ismi non-alchololic fatty liver disease (alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı). Kilo artışının daha pek çok hormonal ve gibisi sonuçları var. Bunun önüne geçmek için birtakım tedbirler alınmazsa, şu anki çocukların 20’li-30’lu yaşlarına geldiğinde çok önemli sıhhat sorunları yaşayacaklarını düşünüyorum. Bizim kuşak, tahminen de önlenebilir sıhhat sıkıntılarından ötürü çocuklarından daha uzun yaşayacak birinci kuşak olabilir.

‘DİYET YAPMAK DEĞİL, SAĞLIKLI BESLENMEK VE SAĞLIKLI YAŞAMAK’

Hayli korkutucu bir tablo bu… “Birtakım tedbirler alınmazsa” dediniz, yapılabilecek şeyler var mı?

Bu kadar karanlık bir tablo çizsem de aslında iyi haberler de var. Bahsettiğim sıhhat problemlerinin hepsi geri dönüşebilir. Yalnız burada altını çizmek istediğim bir husus var; o da aslında kilo vermeye odaklanmaktan çok, göbek ve iç organların etrafındaki yağdan kurtulmak. Diyet yapmak değil, sağlıklı beslenmek ve sağlıklı yaşamak…

‘EKMEĞİN TÜKETİMİNİ SINIRLAMAK SAĞLIKLI BESLENMEDE DEĞERLİ BİR ADIM’

Bunun için neler yapılmalı?

Birinci ve en kıymetli evre marketlerde ve bakkallarda satılan paketli besinlerden ve işlenmiş eserlerden uzak durmak. Şekerli eserleri mümkün olduğunca tüketmemek, tüketileceği vakit taze meyve olarak tüketmek. Özellikli şekerli ve gazlı içeceklerin tüketilmesinden kaçınılmalı. Tekrar meyve suları beslenmede gözden kaçan değerli kalemlerden biri. Taze sıkılmış da olsa, meyve suyundansa meyvenin kendisi tercih edilmeli. Örneğin, portakal suyunu ele alalım: Bir bardak portakal suyu için ortalama iki adet portakal gerekiyor, portakal suyu süratle ve kolay kolay içilebiliyor. Evet taze sıkılmış olunca içinde vitaminler var fakat bol ölçüde meyve şekeri de var. Bu durumda, şekerin bağırsaklardan süratli emilmesini önleyen lif maalesef yok. Bu ise uzun vadede karaciğer yağlanması ve insülin direncine giden yolda değerli bir adım. Bir oturuşta iki portakal kolaylıkla yenmez ancak portakal suyu bir dikişte içilebiliyor.

Şeker dışında beslenmede kıymetli faktörlerden bir tanesi de, hazır besinler. Maalesef “fast food” diye tabir edilen hazır besinlerin tüketiminde de değerli bir artış mevcut. Yeniden bu şekil besinlerin tüketilmesinden mümkün olduğunca kaçınmak gerektiğini düşünüyorum. Bir de Türkiye’de yaşayan insanların çok kıymetli bir besin tüketim unsuru, ekmek… Ekmeğin tüketimini sınırlamak, sağlıklı beslenmede kıymetli bir adım. Aslında bizim klasik tencere yemeklerimiz son derece sağlıklı ve besleyici. Abur cuburu kesip, ekmeği sonlandırıp beslenmeyi ana olarak bu biçimde düzenleyince meselelerin birçoklarının düzeleceğini düşünüyorum.

Pekala, çocuklar ya da biz, hiç mi tatlı, lahmacun ve mantı üzere şeyler yemeyeceğiz?

Elbette ortada sırada bunlardan tüketilebilir lakin beslenmenin ana ayağını bu stil yiyecekler oluşturmamalı.

Hareketli hayat, spor yapmak üzere çeşitli aktiviteler, bu çeşit rahatsızlıklardan kurtulmak için yardımcı olur mu? Pandemi şartlarında bunu nasıl sağlayabiliriz?

Maalesef pandemi süreci ile birlikte hepimizin olduğu üzere çocuklarımızın da hayatına önemli kısıtlamalar geldi. Bir buçuk yıldır birden fazla çocuk için okullar kapalı. Okullar, eğitim-öğretim haricinde çocuklar için toplumsallaşmanın de değerli bir merkezi. Çocuklar aylardır dört duvar ortasında hareketleri kısıtlanmış formda oturuyorlar. Arkadaşları ile görüşemiyorlar, oyun oynayamıyor, güçlerini atamıyorlar. Bir an evvel bu bahiste düzenlemelere gitmek gerekiyor. Düzenlemeye gidilene kadar, dışarı çıkamayan çocuklarda konutta hareket artırabilecek tahliller aranabilir; dans etmek, konutta yürüyüş üzere. Artık pek çok insanın internet erişimi mevcut, kısa bir Youtube araması ile konutta spor, yürüyüş ile pek çok kaynak bulmak mümkün. Özgürce yürüyebildiğimiz günlere kadar kısa vadeli tahlil olabilir. Amaç, en az günde 45 dakika faal hareket olmalı; etkin hareket süratli ve tempolu bir yürüyüşteki harekete denk olarak kabul edilebilir.

Gazete Duvar