Neden Prof. Dr. Mustafa Öztürk? Diyanet İşleri Lideri, isimli yılı duayla açtı, eleştirilince “İnanç adalete, yargıya yansımasın istiyorlar, ortalığı ayağa kaldırıyorlar” karşılığı verdi, yetmedi Kuran kurslarının zarurî eğitimden sayılması gerektiğini söyledi. Erbaş’ın her gün bir siyasetçi üzere sahnede olması ve iktidar lisanını kullanmaya devam etmesi din adamlarına itimadı gündeme getirip, laiklik tartışması başlatınca bize de akademik çalışmalarını yürütmek için Almanya’ya giderken “Yerli ve ulusal tımarhanede herkese ruh sıhhati dilerim” diye ileti yayımlayan ilahiyat profesörü Mustafa Öztürk’e sormak kaldı.

MUHAFAZAKÂRLARIN MESKENİNDE KIYAMET BİRİNCİ SEÇİMDE KOPACAK

• Muhafazakâr muhitte dünyaya gözlerini açıp bu muhitte yetişen gençlerin pek birden fazla ebeveynlerin destekledikleri siyasi iktidarın yıpranmasına koşut olarak dini kıymet sorgulamasına başladı ve münasebetiyle siyasi iktidarla dini aidiyetin bütünleşmesi ölçüsünde kendilerini de kendi ailelerinden, etraflarından uzaklaştırma ve farklılaştırmaya yöneldi. İşte size kıyametin alametleri. Gençlerle ilgili bu kıyametin kopması ise kuvvetle mümkün olarak birinci seçimde gerçekleşecek.
• Giden gitti, dağılan dağıldı; artık elde avuçta, büyük ölçüde Ulusal Görüş zihniyetiyle de bağdaşık kitle kaldı. Bu kitleyi konsolide etmek, yani bu sabit seçmen kitlesinin de dağılmasını önlemek için dini temsil kartı tekrar açıldı. Diyanet İşleri Lideri üzerinden laik seküler-dindar muhafazakâr ayrışmasını kaşıyan ve bu ayrışmayı toplumsal seviyede yüksek tansiyonlu bir zıtlaşma ve kutuplaşma seviyesine taşımaya namzet olan atraksiyonlar devreye sokuldu.
• Buranın teokratik bir devlet, bir İslam Cumhuriyeti olmasını isteyenlerin oranı yüzde 5-6’yı geçmez. Bu toplumda sevgi, merhamet, adalet, müsamaha kültürünü geliştirmenin formüllerini bulmadan, isterseniz milletin başından aşağıya konfeti üzere ayet yağdırın, ne millet daha dindar olur, ne de gençlik! Yolsuzlukların, hırsızlıkların, arsızlıkların vaka-ı adiyeden sayıldığı bir siyasal ve sosyolojik vasatta Kuran bir kere daha nazil olsa yeniden kâr etmez.

Açılışta, protokolde, ilgili ilgisiz her yerde Erbaş… Gayesinde de daima laiklik… Diyanet İşleri Lideri neden bu kadar görünür oldu ve neden bir siyasetçi üzere davranıyor?

Birkaç gün öncesine kadar bu sorunuzun yanıtını salt siyasi iktidar merkezli yorumluyordum. Ama birkaç gün evvel bir haber düştü sitelere, “Diyanet İşleri Lideri yine atandı” diye. Bu haberin akabinde, DİB Başkanı’nın siyasi iktidara bir cins dini lojistik dayanağında bulunma ve büyük bir çabayla kendini öne çıkarma uğraşlarının makamı koruma, yani yine atanma odaklı olabileceğini de düşünmeye başladım. Lakin sonuçta, Erbaş’ın son zamanlardaki siyasi atraksiyonlarını siyasi iktidar-bürokrasi ortasında karşılıklı bir menfaat ilgisine bağlamak güya daha isabetli görünüyor. Bununla birlikte DİB Başkanı’nın adeta bir politik figür üzere davranmasının, bilhassa siyasi iktidar açısından çok değerli bir takviye üzere algılandığı seziliyor. Çünkü malumunuz siyasi iktidarın ardında duran seçmen kitlesi çekirdek kitle düzeyinde adeta kemikleşti. Giden gitti, dağılan dağıldı; artık elde avuçta büyük ölçüde ulusal görüş zihniyetiyle de bağdaşık kitle kaldı. Bu kitleyi konsolide etmek, yani bu sabit seçmen kitlesinin de dağılmasını önlemek için dini temsil kartı tekrar açıldı. Bu noktada Diyanet İşleri Lideri üzerinden laik seküler-dindar muhafazakâr ayrışmasını kaşıyan ve bu ayrışmayı toplumsal tabanda yüksek tansiyonlu bir zıtlaşma ve kutuplaşma seviyesine taşımaya namzet olan atraksiyonlar devreye sokuldu. Geçmiş siyasi deneyimlerden de çarçabuk anlaşılabileceği üzere bu bir tuzaktı ve ne yazık ki muhalefet cenahındaki basın yayın organları bu tuzağa tekrar düştü.

Nasıl bir tuzak?

DİB Başkanı’nın atraksiyonları derken, Ayasofya’nın minberine kılıçla çıkmak üzere komikliklerden, dinin siyasete de ticarete de adalete de müdahil olması gerektiği istikametindeki demeçlere kadar, birçok şeyi bu kapsamda kıymetlendirebiliriz. İşte tuzak dediğim şey, geçmişteki Diyanet İşleri liderlerinde pek görmediğimiz bu tıp atraksiyonlar karşısında laik seküler çevrelerin “Laiklik elden gidiyor” telaşıyla kimi vakit abartılı bir laiklik savunuculuğu refleksi geliştirmesidir. İbrahim Kiras’ın son yazılarından birinde dikkat çektiği üzere “laik cenahtan gelen tenkitlerin kimi vakit iktidarla birlikte dini kıymetleri de maksat alabilen yahut o denli yorumlanabilen- ölçüsüz lisanı dindar insanları inançlarıyla birlikte AK Parti iktidarını da savunmaya yöneltiyor. Tabanının psikolojisini iyi bilen iktidar partisinin pireyi deve yapabilme kabiliyeti de kuşkusuz bunu kolaylaştırıyor. Aslında bu tuzağa düşmemek gerekiyordu. Bunun için de yapılacak tek şey, ignore etmek, yani yok saymaktan ibaretti. Çünkü şayet olup bitenler karşısında dediğim tutum ortaya konabilseydi, tuzak boşa çıkmış olacaktı. Münasebetiyle Ayasofya’nın minberine kılıçla çıkmak salt bir komiklik, “Günaydın demek cahiliye âdetidir” formundaki beyan da çapsızlığın bir göstergesi olarak salt lafügüzaf olarak kalacaktı.

Tabanları tarafından ‘tepki vermedikleri için’ eleştirilen muhalefetin halini yanlışsız buluyorsunuz…

Evet, siyasi muhalefetin başını çeken başkanlar bu tuzağa düşmediler, tam da söylediğim üzere ignore etmeyi yeğlediler. Bu sağduyulu siyasi halin temel sebeplerinden biri, on yıllardan beri Türkiye’deki siyasetin farklı kültürel kimliklerin kaşınması ve siyasi iktidarların değişmesine bağlı olarak rövanş devirlerinin yaşanması formunda cereyan etmesi ve bu durumun topyekûn siyasi bahtımızın mitolojideki Sisifos kıssasından pek farklı olmadığını düşündürmesidir. Bu memleket ve bu millet birbiri ardınca rövanş periyotları yaşamaktan bitap düştü. İşte birilerinin aklıselim ve sağduyulu bir tutumla bu Sisifos kıssasına son vermesi, siyasi yerden rövanş ideolojisini kazıması gerek. Bu noktada CHP önderi Sayın Kılıçdaroğlu’nun bu türlü bir misyon üstlendiğini yahut en azından bu hususta önemli bir hassasiyet gösterdiğini söylemek mümkündür. Tekrar Sayın Akşener’in de kimlik siyaseti ekseninde kurulan tuzaklara düşmeme konusunda çok hassas bir hal sergilediğini söylemek mümkündür. Erbaş ekseninde ortaya çıkan din, diyanet, siyaset, laiklik üzere problemler hakkında bilhassa Sayın Davutoğlu ve Sayın Babacan’ın açık, net bir tutum koyması kelam konusu tuzağın boşa çıkması açısından son derece tesirli sonuçlar verebilirdi; lakin bu isimler nedense kendilerinden beklenen çıkışı yapmaktan imtina ettiler. Çünkü diyanet ve laiklik problemi onlar açısından bakıldığında, “yukarı tükürsen bıyık, aşağı tükürsen sakal” kelamında sözünü bulan dertli bir problem. Hal bu türlü olunca, siyasi hal olarak müphem ve muğlak denebilecek bir konumda kalmayı yeğlediler. Lakin bu türlü kritik sorunlar karşısında takınılan müphem ve muğlak duruş ve konumlar, seçmen nezdinde pek makbul karşılanmaz ve münasebetiyle seçim kelam konusu olduğunda da “Araya gitmek” üzere makûs bir sonuca müncer olur.

Yani aslında iktidar “dindar/dinsiz” kutuplaşması yaratarak kaybettiği oyların peşine düştü…

Kanımca, o denli. Bununla birlikte, Diyanet İşleri Lideri Erbaş’ın siyasi içerikli demeç verme konusunda kendisine biçilen rolden daha iştiyaklı ve iştahlı davranması muhtemelen bir tarafıyla de tekrar atanmasını kendince garanti altına almaktı; bu yüzden son günlerde siyasi demeç katsayısını giderek artırdı. Fakat ortaya çıkan profil ve performans hem kendisinin hem de Diyanet kurumunun prestijini önemli ölçüde örseledi. Geçmişte, yani 1990-2000’lerde Sakarya İlahiyat’ta akademisyen olarak vazife yaptığı yıllarda, o vakit cemaat diye anılan ve devlet katında dahi akredite olmanın önşartı üzere algılanan FETÖ’nün kelam konusu fakültedeki önde gelen isimleriyle yakın münasebeti, keza birebir yıllarda Kimse Yok mu Derneği üzere yapılarla ilintisi ve kültürler/dinler ortası diyalog projelere istekli katkı vermesi üzere datalar dikkate alındığında, Erbaş’ın kendi hayat çizgisini her devirde güç, iktidar ve nüfuz mercilerine kolaylıkla intibak ve inkıyad prensibine nazaran çizdiğini söylemek mümkündür. Bu sorun bir tarafa, gerek akademik müktesebatı ve ilmi çapı gerek başında bulunduğu kurumu temsil biçimi prestijiyle Erbaş’ın sözgelimi bir Ali Bardakoğlu’yla kıyaslandığında, kifayetsiz bir profile sahip olduğunu söylemek kanımca pek haksızlık olmaz. Dahası, bir Diyanet İşleri Başkanı’nın Türkiye gündemine konu teşkil edecek beyanı yahut görüşü “günaydın, tünaydın” sıkıntısı olmamalıydı; problemin çapı, bir Diyanet İşleri Başkanı’nın ilmi ve entelektüel çapı hakkında da az çok bir fikir oluşturur.

Madem siz bahse girdiniz, sorayım: “Günaydın” demek cahiliye periyodu âdeti mi hakikaten?

“Günaydın” demek cahiliye âdetidir kararı, muhtemelen bir rivayetteki bir ibareden hareketle verilmiş yüzeysel bir karar ve ne yazık ki ucuz bir retorik. Ancak bilhassa siyasal İslamcı telaffuzdan tevarüs edilen bu ucuz ve ancak süslü retoriklerin her vakit hatırı sayılır bir alıcısı var bu memlekette. Hadis ve siyer kitaplarında yer alan bir rivayete nazaran, vakti vaktinde sıkı bir müşrik olup “Kureyş’in şeytanlarından biri” olarak kabul edilen, ancak daha sonra İslamı benimseyen Umeyr bin Vehb isimli kişi Hz. Peygamber’in huzuruna girdiğinde, “en’imû sabâhen”, yani “Sabahınız beğenilen olsun” der. Hz. Peygamber de bunun üzerine “Bizim selamımız, selamünaleyküm” biçiminde bir kelam söyler. Hz. Peygamber’in selamlaşma konusunda özel bir hassasiyet göstermesi, Umeyr bin Vehb’in iyilik dileği olarak dillendirdiği kelamın nahoş olması yahut cahiliye zamanına aidiyetinin bilhassa vurgulanması değil, Müslüman olmak için gelen bu şahsa en başından yeni bir dini kimlik kazandırma ve bu bahiste muhatabının zihninde hassaslık ya da farkındalık oluşturma uğraşıyla alakalıdır. Kaldı ki Kuran’da cahiliye periyodundaki onlarca uygulama Kuran’ın beyanlarıyla İslam dinine aktarılmış ve bu uygulamalar “genel kabul görmüş örfler/âdetler” manasında maruf diye isimlendirilmiştir. Bütün bunlar bir yana, İslam kültüründeki “selamünaleyküm-aleykümselam” biçimindeki selamlaşmanın ecdadı da dindar Yahudi gelenekteki “Şalom alehem-Alehem şalom” formundaki selamlaşmadır.

Selam, en nihayet bir iyilik dileğidir; bu dilek hangi sözcükle lisana getirilirse getirilsin, önemli olan söz yahut tabir değil, niyettir. Kaldı ki “günaydın” sözcüğü de bir iyi dilek ve temenni olarak bu topraklarda bu milletin malı olmuştur. Evet, dindar çevreler “Selamünaleyküm” yahut “sabah-ı şerifleriniz hayrolsun” üzere dini kimlikli sözlerle selamlaşmayı tercih edebilir; buna rağmen diğer birtakım beşerler da “günaydın, merhaba” demeyi tercih edebilir. Salt iyilik dileği olarak söylenen kelamları bile İslami ve cahili diye kategorize etmek ve sözlerin kültürel sicillerinden dahi Türkiye’deki laik seküler-dindar muhafazakâr farklılığını kutuplaşma moduna dönüştürme gayretkeşliğine girmek, bir Diyanet İşleri Başkanı’nın zihninden dahi geçirmemesi gereken bir iş olsa gerektir. Sen ki Diyanet İşleri Lideri sıfatıyla kalkıp “Günaydın demek cahiliye âdetidir” üzere bir görüş beyan ederek Necip Fazılcı, Şevket Eygici ve tıpkı vakitte Kadir Mısıroğlucu muhafazakâr, mukaddesatçı ve tıpkı vakitte ortaya karışık İslamcı gözüne girip onların beğenilen hocası olmak ismine bu türlü ucuz retorikler üretmek yerine, bu ülkenin Sünnisinden Alevisine kadar tüm farklı kimlikleri kucaklayıcı ve kuşatıcı bir lisanla bir ortaya getirmenin ve kelam konusu kimlikler ortasında uzun tarihî geçmişten bugüne tevarüs eden derin çatlakları kapatıp asırlardır kanayan yaraları sarmanın yollarını arasan daha güzel bir iş yapmış olmaz mıydın? Fakat ne yazık ki güzel işlerin mükafatı bu dünyada pek alınamadığı, hatta birçok vakit da iyi işlerle iştigal etmek pek cezasız kalmadığı için, Diyanet İşleri Lideri bu dünyada hemen ödüllendirilecek işlere imza atmayı, bu yüzden de “günaydın demek cahiliye âdetidir” üzere görüşlerle memleketteki malum kutuplaşmanın üzerinde tepinmeyi yeğlemiş görünmektedir.

İSLAM CUMHURİYETİ İSTEYENLERİN ORANI YÜZDE 5-6’YI GEÇMEZ

Türkiye’de önemli meseleler var. Tahminen de en değerlisi geçim derdi… Beşerler çocuklarına mama alamazken, icra belgeleri mahkeme odalarına sığmıyorken, mütedeyyin kesim için Diyanet İşleri Başkanı’nın açıklamaları bir mana söz ediyor mu?

Görünen o ki 2018’de tatbik alanına sokulan yeni siyasi sistemle birlikte, devlet ve devletin kurumsal işleyiş sistemi adeta tel tel dökülür hale geldi. Söylediğiniz üzere iktisat büsbütün çöktü, çökmek üzere denebilecek bir raddeye geldi. Toparlanmaya çalışılıyor, fakat bir tarafı toparlanırken öbür tarafı dağılıyor. Üstelik devlet sisteminin darmadağınık hali siyasi iktidarı dahi topyekûn toparlamanın imkânsız olduğu kanaatine sevk etmiş görünüyor. Elhasıl, süt dökülmüş, bu yüzden de dökülen süt kap doldurmuyor. Ancak bu raddede ne değerine olursa olsun iktidarda kalmak da mecburilik arz ediyor. Ülkeyi uçurma vaatleri tutmadı, tutmuyor; 2023 vaatleri ise 2010’lu yıllardaki ekonomik tablonun dahi gerisine düşmüş görünüyor; beka tehdidi ve söylemi de eskisi kadar istek görmüyor. İşte bu türlü bir vasatta, elde avuçta kalan mevcut seçmen kitlesini zapturapt altına alabilmek için, CEHAPE zihniyeti, laiklik, Kemalistlik üzere telaffuzlarla dindar muhafazakâr kitlenin 28 Şubat sürecindeki makûs anılarını da yine canlandıracak ve bu sayede kendilerini tahminen kerhen, çarnaçar desteklemeye mecbur bırakacak dini temsil üzerinden kimlik siyaseti kozunu bir defa daha oynamak gerekiyor ve bu kozu oynamak siyasi olarak işe yarayacak bir taktik olarak görülüyor. Ancak benim ferdî müşahedem ve kanaatime nazaran, din kozu bu kere kendisinden beklenen neticeyi vermeyecek. Ayrıyeten İslamın tüm şeri kuralları ve sembolik uygulamalarıyla kamusal alana taşınmasıyla daha memnun bir Türkiye’de yaşanacağına inanan kitle, bugünkü toplam Türkiye nüfusunun yüzde 5-6 kısmından fazla bir kitleye tekabül etmediğini bilmek için kamuoyu araştırmacısı olmak da gerekmiyor.

Yalnızca yüzde 5-6…

Evet, “İstiyorlar ki din ticarete girmesin, istiyorlar ki din siyasete girmesin” cümlesinden hareketle söylüyorum bunu. Yani buranın teokratik bir devlet, bir İslam Cumhuriyeti olmasını isteyenlerin oranı yüzde 5-6’yı geçmez. Diyanet İşleri Başkanı’nın sorun ettiği konular milletin kahir ekseriyetinin gerçek gündeminde yer almadığı üzere, ülkü devlet sistemine ait hasretleri ortasında da yer almıyor. Bu noktada ben kendi adıma söylersem, din ticarete girsin, din adalete de girsin; kelam gelimi Diyanet, “Allah’a ve ahret gününe inanan bir mümin, fahiş fiyatlarla insanları mağdur etmez, alışverişte fiyatları kızıştırmaz… Ulu dinimiz İslam, helal ve yasal yollarla yarar temin etmemizi emreder” diye hutbe okutsun; tamam fakat yolsuzluk nedir, bunun kararından de konuşsun ya da sözgelimi, milyonlarca insanın açlık hududunun altında yaşadığı bir memlekette, 3-5 başka yerden maaş almanın helal yahut fahiş çıkar olup olmadığı hakkında da beyanı olsun. Velhasıl, mademki din ve diyanet ticarete, siyasete, adalete müdahil olacak, o vakit Diyanet “Hem pastam dursun, hem karnım doysun” diyen ve motamot de bu türlü yiyip içen bir kısım ayrıcalıklı zümrenin oburlarının tabağından, yani milletin vergisinden yediklerini de ayetli, hadisli formda kamuoyuna güzelce bir duyursun…

Daha evvel “Kurumsal din prestijini yitirecek, sekülerizmin baharı olacak” demiştiniz. Hâlâ tıpkı fikirde misiniz?

Hâlâ birebir fikirdeyim. Muhafazakâr kitlenin kendi hanelerinde ve harimlerinde kıyametin kopuş alametleri belirdi. Bilhassa bu kitlenin kendi çocuklarıyla ortasında önemli çatışmalar baş gösterdi. Telaffuz ile aksiyon ortasındaki tutarsızlıklardan dolayı, muhafazakâr ailelerde yetişen gençler hem kendi ebeveynlerinin yapıp etmelerine hem de onların destekledikleri siyasi harekete bakarak dini bedelleri dahi sorgular hale geldi. Öteki bir sözle, muhafazakâr muhitte dünyaya gözlerini açıp bu muhitte yetişen gençlerin pek birçok ebeveynlerin destekledikleri siyasi iktidarın yıpranmasına koşut olarak dini kıymet sorgulamasına başladı ve münasebetiyle siyasi iktidarla dini aidiyetin bütünleşmesi ölçüsünde kendilerini de kendi ailelerinden, etraflarından uzaklaştırma ve farklılaştırmaya yöneldi. İşte size kıyametin alametleri, gençlerle ilgili bu kıyametin kopması ise kuvvetle beklenen olarak birinci seçimde gerçekleşecek.

Diyanet İşleri Başkanı’na da birçok noktada“Şeyhülislam” benzetmesi yapılıyor, ne dersiniz?

Tarihte kırılma noktası Ebussuûd’un 30 yıllık devridir. Malum saray entrikalarıyla meşhur Osmanlı Devleti’nde bir şeyhülislamın 30 yıl bu makamda kalabilmesi her babayiğidin harcı değildir. Ebussuûd ile birlikte şeyhülislamlık makamından sâdır olan fetvaların hatırı sayılır bir kısmı siyasi iradenin yapıp ettiklerini onaylayıcı mahiyette olmuştur. Bu devirde şeyhülislam ve şeyhülislamlık, sultanın irade-i seniyyesini ve örfi sultanisini büyük ölçüde dini argümanlarla legalleştirme makamına dönüşmüştür. Bu durum aslında dine yüktür; bugünkü Diyanet İşleri Lideri Ebüssuûd periyodundaki şeyhülislamlığa özenir izlenimi vermektedir. Bu haliyle, Diyanet’in hem dine hem devlete yük olduğu kanaatindeyim.

“Diyanet olacaksanız ve bir dini temsil argümanı taşıyorsanız, milleti ‘sen batılsın, sen hakikatsin’ diye sorgulamak yerine senden evvel de bu topraklarda var olan en az senin kadar vergisiyle bu devlete katkıda bulunan kim varsa hepsini temsil edeceksiniz, hakikat tezi yapmayacaksın. Sünnilik böyledir diyeceksin, Alevilik böyledir… Lakin sen o denli yapmıyor, normatif bir karar kuruyorsun. Kendi varlığını tahkim eden maddi imkânları sağlarken o beğenmediklerinin de imkânlarını kullanıyorsun. Onların vergilerini alıyor lakin dini telaffuzla sövüyorsun.”

İSTERSEN KONFETİ ÜZERE AYET YAĞDIR, BU MİLLET DAHA DİNDAR OLMAZ

Diyanet İşleri Lideri Ali Erbaş, üniversite kampusları, öğrenci yurtları, hapishaneler ve hastanelerde Kuran kursları açacaklarını duyurdu. 31 Aralık 2020 bilgilerine nazaran zati 19 bin 503 Kuran kursu var. Kâfi değil mi? Bu ortada arşiv tararken rastladım. 8 Şubat 2017’de Diyanet İşleri Lideri Mehmet Görmez, “İlahiyat ve imam hatip lisesi mezunu sayısı kontrolsüz” demiş.

Vaktiyle İslamcıların Kemalistleri ve Kemalist telaffuzları tenkit biçimleri “Halka karşın halk için” kelamında karşılık bulurdu lakin bunlar da kendi dini-siyasi-ideolojik icraatlarını güya “Halka karşın Hak için” yapıyorlar. Tekrar vakti vaktinde İslamcılar Kemalistleri jakobenlikle eleştiriyorlardı. Artık kendileri “Hak” uğruna jakobenlik yapıyorlar. Memleketin 100 küsur ilahiyat fakültesine muhtaçlığı var mı? Çok küçük yaşta Kuran kursu eğitim-öğretimi konusunda millet ne diyor? Anadolu liselerinin yerine imam hatip liseleri açma konusunda halkın genel kanaati ne tarafta, üzere hiçbir soru sorma muhtaçlığı duymaksızın ve milletin genel fikrini/zikrini zinhar dikkate almaksızın “Ben yaptım oldu” üslubunda icraatlar adeta sökün ediyor. Lakin şunu unutmamak gerekir ki bu toplumda sevgi, merhamet, adalet, müsamaha kültürünü geliştirmenin formüllerini bulmadan, isterseniz milletin başından aşağıya konfeti üzere ayet yağdırın, ne millet daha dindar olur, ne de gençlik… Yolsuzlukların, hırsızlıkların, arsızlıkların vaka-ı adiyeden sayıldığı, kim melanet işlerse yanına kâr kaldığı, cezasızlığın hükümferma olduğu bir siyasal ve sosyolojik vasatta Kuran bir kere daha nazil olsa tekrar kâr etmez. Halbuki bu milletin gönlünü kazanmanın, hele de topyekûn millet ve memlekete sevgi, merhamet ve adalet duygusu aşılamanın yolu o kadar kolay ve kolay ki… Bunun için samimiyet, saf ve pak bir yürek ve bir Yunus lisanıyla konuşabilmek kâfi.

Bunu bilmiyorlar mı?

Bilmezler mi, biliyorlar. Pek iyi biliyorlar.

Öyleyse neden yapmıyorlar?

Devlet, tüm kurumlarıyla adeta darmadağın ve bu saatten sonra topyekûn toparlama imkânı da yok; fakat işin berbatı siyasi iktidarda bu türlü bir mecal de yok. Haliyle ne şahlanma ne de uçma bahtımız var; çünkü kol kanat yok artık. Göründüğü kadarıyla elde avuçta tek bir mermi kaldı. O da din, iman, Allah, kitap söylemi üzerinden kimlik siyaseti yapmak ve kronik yaraları kaşıyarak dindar muhafazakâr seçmen kitlesinin saflarını sıklaştırmaya çalışmak… Ama bana nazaran bu mermi toplumun geneli nezdinde bu kez maksadı bulmayacak.

Mustafa Öztürk

Cumhuriyet