AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Afrika ziyaretinden dönerken, “Bunları ülkemizde ağırlamak üzere bir lüksümüz olamaz” kelamlarıyla işaret ettiği 10 büyükelçinin “istenmeyen adam” ilan edilmesine yönelik talimatın Dışişleri Bakanlığı’na tıpkı gün iletildiği öğrenildi. Bakanlığın, Cumhurbaşkanlığı’ndan gelen bu talimat karşısında iki gün boyunca teşebbüste bulunduğu fakat başarılı olamadığı tabir edildi.

Osman Kavala’nın hür bırakılması için Almanya, ABD, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda büyükelçiliklerinin 18 Ekim akşamında yaptığı ortak açıklamada; “AİHM’nin bu konudaki kararları doğrultusunda Osman Kavala’nın derhal özgür bırakılmasının sağlanması için Türkiye’ye davette bulunuyoruz” denilmişti.

“HADSİZ AÇIKLAMANIN KABUL EDİLEMEZ OLDUĞU…”

Hükümetten birebir gece sert açıklamalar yapılırken 10 ülkenin Ankara büyükelçisi sonraki sabah 19 Ekim’de Dışişleri Bakanlığı’na çağrılmışlardı. Dışişleri görüşme sonrasında, ”Bu ülkelerin büyükelçileri Maslahatgüzarlarına, toplumsal medya üzerinden yapılan ve bağımsız yargı tarafından yürütülen türel bir süreçle ilgili bu hadsiz açıklamanın kabul edilemez olduğu, tüzel süreçlerin siyasallaştırılmasına ve Türk yargısına baskı yapmaya yeltenen bu açıklamanın reddedildiği, kelam konusu açıklamanın Büyükelçilerin savunduğunu argüman ettikleri hukukun üstünlüğü, demokrasi ve yargı bağımsızlığına da muhalif olduğu iletilmiştir” açıklamasını yapmıştı.

AFRİKA’DAN DÖNERKEN UÇAKTA İPUCUNU VERMİŞTİ

Cumhurbaşkanı Erdoğan da 21 Ekim’de Afrika gezisinden dönerken uçaktaki gazetecilere “Söyledim Dışişleri Bakanımıza, bizim bunları ülkemizde ağırlamak üzere bir lüksümüz olamaz. Türkiye’ye bu türlü bir ders vermek haddinize mi sizin? Kimsiniz siz?” diyerek, bugün yapacağı açıklamanın ipucunu vermişti.

İKİ GÜNLÜK DİPLOMASİ MEKİĞİ

ANKA Haber Ajansı’nın edindiği bilgiye nazaran Erdoğan’ın Afrika seyahatinin akabinde Dışişleri Bakanlığı’na büyükelçilerin “persona non grata” ilan edilmesi için talimat verildi. Lakin ikili siyasi ilgileri ele alan daireler bunu durdurmak için aksi görüş belirtti. Ve hiyerarşi içerisinde bu görüşler Cumhurbaşkanı Erdoğan’a iletilmesi maksadıyla Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na sunuldu. Lakin iki gündür yapılan tüm teşebbüslere karşın Erdoğan’ın talimatından vazgeçmediği öğrenildi. Dışişleri tahlil yolu ararken kimi bakanların yaptığı sert açıklamalar da dikkat çekmişti.

BÜYÜKELÇİLER DIŞİŞLERİ İLE TEMASA GEÇTİ

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bugün yaptığı ve tarihte birinci kere toplu olarak büyükelçileri göndereceğini duyuran açıklamasının akabinde kelam konusu 10 büyükelçilik de başta Protokol Dairesi olmak üzere Dışişleri ile temasa geçerek bilgi almaya çalıştı, lakin kendilerine şimdi bir bildirim yapılmadığı öğrenildi. Diplomatik kaynaklar, Büyükelçilere Türkiye’den ayrılmaları için şimdi bir bildiri iletilmediğini tabir etti.

MÜTEKABİLİYET DEVREYE GİRECEK

Diplomasideki “karşılıklılık ilkesi” uyarınca 10 büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi halinde Türkiye’nin bu ülkelerdeki büyükelçilerinin de tıpkı teknikle geri gönderilmesi gündeme gelecek.

8 YIL EVVEL MISIR BÜYÜKELÇİSİ İSTENMEYEN KİŞİ İLAN EDİLMİŞTİ

Son olarak 8 yıl evvel Türkiye’de “istenmeyen adam” gelişmesi yaşanmıştı. Mısır’ın, Türkiye’nin Kahire Büyükelçisi Hüseyin Avni Botsalı’yı istenmeyen adam ilan etmesi üzerine, Türkiye de birebir yansıyı vererek 23 Kasım 2013’te Mısır’ın Ankara Büyükelçisi Abderahman Salaheldin de “persona non grata” ilan edilmişti.

Hollanda ile Türkiye ortasında 2017’de yaşanan tansiyon sırasında da Hollanda Büyükelçisi persona non grata ilan edilmese de ülkeden ayrılması istenmişti.

“PERSONA NON GRATA” NEDİR?

Persona Non Grata terimi 1961 tarihli Diplomatik Alakalar Hakkında Viyana Konvansiyonu’nun 9. hususunda düzenlendi. Kelam konusu düzenlemenin içeriği şöyle:

“MADDE 9. 1. Kabul eden Devlet, rastgele bir vakit ve kararının münasebetini açıklamak zorunluluğunda olmaksızın, gönderen Devlete misyon şefinin yahut misyon Diplomatik takımının rastgele bir üyesinin istenmeyen şahıs (persona non grata) olduğunu yahut misyon takımının rastgele bir diğer üyesinin kabule şayan olmadığını bildirebilir. Bu takdirde, gönderen Devlet, duruma nazaran, ilgili şahsı geri çağırır yahut misyondaki vazifesine son verir. Bir şahıs kabul eden Devletin ülkesine gelmeden evvel de istenmeyen yahut kabule şayan olmayan şahıs olarak ilan edilebilir.

Gönderen Devlet bu hususun 1 inci fıkrasında kayıtlı yükümlülüklerini yerine getirmeyi reddeder yahut makul bir müddet içinde yerine getirmezse, kabul eden Devlet ilgili şahsı misyonun bir üyesi olarak tanımayı reddedebilir.

Kabul eden devletin Persona Non Grata ilanı için rastgele bir münasebet açıklamasına gerek yoktur. Yaygın olarak, kabul eden devletin menfaatlerine muhalif davranışlarda bulunan yahut işlediği kabahat sonrası diplomatik kurallar nedeniyle yargısal yaptırıma tabi tutulamayan diplomatik vazifeliler hakkında bu ilan gerçekleştirilir.

Diplomatik vazifeli, şimdi gönderilmeden evvel kabul eden devlet tarafından yükümlülüklere ve gerekliliklere alışılmamış süreç ve hareketleri sebebiyle ‘Persona Non Grata’ ilan edilebilir.

Persona Non Grata ilanı diplomatik vazifelinin diplomatik dokunulmazlığını kaldırmaz. Yaygın olarak diplomatik vazifelisi persona non grata ilan edilen devlet görevliyi geri çağırmaktadır ancak bu yaptırımdan doğan bir mecburilik değil, pratik uygulamanın sonucudur.”

Cumhuriyet