İdil Karşı
Deniz Göktaş, 26 yaşında bir stand-up komedyeni. Göktaş, ODTÜ’de İnşaat Mühendisliği okurken kısmı sevmediğine karar vererek Psikoloji kısmına geçiyor ve buradan mezun oluyor. Sinema okumak için İstanbul’a geldiğinde Tuz Biber takımının düzenlediği açık mikrofona katılıp 5 dakika sahne alıyor. Bir hafta sonra gruba katılıp biletli şov yapmaya başlıyor.
Deniz Göktaş’ın ve Tuz Biber grubunun şovları YouTube’da yayınlanıyor. Göktaş ayrıyeten, Uykusuz mecmuasında yazıyor; Spotify’da “Deniz Göktaş’a Ayıracak Vaktim Yok” isimli, Deezer’da da “Haset” isimli podcast serileri yapıyor.
Deniz Göktaş’la söz özgürlüğü ve ofansif mizah kavramı üzerine konuştuk.
Nasıl başladınız stand-up yapmaya?
İstanbul’a geldiğimde hiç arkadaşım yoktu, tanıdığım kimse de yoktu. Tuz Biber takımının açık mikrofon yaptığını duydum. Kim çıkıyor, hiçbir şey bilmiyordum yalnızca Deniz Alnıtemiz ve Yavuz Günal’ı Ankara’da izleme fırsatım olmuştu ve çok etkilenmiştim. Cem Yılmaz’ı da seviyorum lakin mesela şekil olarak onunla uzak olduğum aşikardı. O çok enerjik, koşuyor, oynuyor. Bana daha yakın üslupta insanların da bu işi yaptığını görünce fark ettim, beşerler daha sakin konuşan bireylere de tahammül edebiliyor. Demek bu türlü bir kültür Türkiye’de de var diye düşündüm. Ancak bir meslek olarak yapabileceğimi düşünmemiştim. Çok içine kapanık, gergin bir beşerim. Günlük konuşmalar bile performans üzere geliyordu o devir bilhassa. Fakat hobi olarak, beşerlerle tanışırım diye çıktım ve çok iyi geçti birinci şov. Bilet alıp giden herkes beş dakika kendini deneyebiliyor açık mikrofonda. O günlerde Kadir Has Üniversitesi’nde derslerim olduğu için düzenleyenlere söyledim, biraz da onun talihiyle beni ana takıma aldılar. Bir daha açık mikrofona gelemeyecektim zira. Sonraki hafta birden biletli şov yapmaya başladım üzere bir şey oldu.
‘HAYATIMDA TEK GÜZEL GİDEN ŞEY STAND-UP’
O vakit biraz “buralar daima dutluk” durumu da vardı. 6 tane komedyenin çıktığı şova 10 kişi falan geliyordu. Ancak en azından “bu çocuk 15 dakika konuşabilir bizi rezil etmez” diye düşünmeleri bir özgüven verdi. Daha sıkı çalıştım, yeni latifeler yazdım ve iş buralara geldi. Bir taraftan sinemayla alakam de gidip geliyordu. Okuldaki eğitime tam ahenk sağlayamadım. Hatta, “inşaat mühendisliğini de sevecektim, tahminen de ben asıl toplumsal münasebetleri beceremiyorum ve bunu idealistlik zannettim” diye düşünmeye başladım. Mesleği sevmiyorum, psikolojiyi sevmiyorum. Hayatımda tek iyi giden şey stand-up ve çok iyi hissediyorum orada. Beşerlerle da çok iyi anlaştım. O memnunluğu hissedince bütün vaktimi oraya ayırmaya başladım. Şovlar iyi gidince 30 dakika başka yerlerde çıkmaya başladık.
Bir yandan da o gün güldürdüm mü güldürmedim mi değil de, şöyle şeyler beni etkiliyor: Sevdiğim bir tiyatro direktörü geliyor, o gün anlattığım şeyi beğeniyor, onunla bir irtibat kurmuşum üzere hissediyorum. Bu türlü birkaç küçük olay oldu. O vakit “tamam, ben bunu daha iyi yapıyorum, asıl sinemayı yapamıyorum galiba” diye düşündüm. Pandemi ile birlikte podcast yapmaya başladım, en çok beşere orada ulaştım galiba. Şu zati rahatsız ediyordu; İstanbul’da Kadıköy’de şov yapıyorum, Ankara’da anarşist birkaç barda çıkıyorum. Daima bana misal insanlara yapıyordum şovları. Birkaç gösteriyi Youtube’a yükleyince Antep’ten birisi yazmıştı mesela, “kız arkadaşımla seni izliyoruz, bize çok iyi geliyor” diye. Bunu keşke daima yapabilsem diye düşündüm. Podcast, o açıdan o gereksinimi tatmin etti. Uykusuz’da yazıyorum, o da podcast sayesinde oldu.
Birçok izleyici stand-up’ın yazılı, önden çalışılmış bir metin olduğunu, bir şeması, matematiği olduğunu fark etmeyebiliyor. Bu yapı nasıl kuruluyor?
Bu aslında illüzyon üzere bir şey. Komedyenlerin de beslediği bir şey. Daha yeni kuşak, “ben bunu konutta yazdım” diyor. Ben de bir orta yapıyordum. Bu vakte kadar aslında o an aklına gelmiş üzere konuşma duygusu, komedyenlerin geçirmek istediği bir şeydi. Zira yazılı malzemeyi sunduğunda birebir etkiyi yaratmaz. O an aklına gelmiş üzere konuşmak maharetlerden birisi. Ki benim de çok becerebildiğim bir şey değil. Tiyatroda yazılı metni ezberlemek sorun değilken stand-up’ta diğer bir dinamik var. Bende bütün sözler yazılı, duraksamalar bile yazılı. Birden fazla komedyende de o denli oluyor.
New York’ta komedyenler gecede 4-5 başka açık mikrofona çıkıyormuş. Orada olay şu; yeni bir fikir buldun, bir taslak yazdın, onu seyircinin üstünde deneyerek geliştiriyorsun. Jerry Seinfeld, daima bir şeyden bahsediyor: Gönülsüzlük. Bir halde kendini sahnede bulmuş da beşerler “haydi anlat” demiş üzere yapmak. O tonda anlatmak, o başta bahsettiğim illüzyonu koruyan bir şey. Cem Yılmaz’ın Bir Tat Bir Doku gösterisini yakın vakitte tekrar izledim, nasıl yaptığını incelemek için. Orada 4 saat boyunca “bizim iş biraz gariptir” diye bir şey anlatıyor, daima oraya bağlıyor. Güya aslında hakikaten insanlara işini tanıtıyormuş üzere yapıyor. Lakin ortalarda aslında bir sürü yazılmış latife var, anlamıyorsun bile…
‘ÖLÜM ÜZERİNE GÜLDÜRÜ YAPAN KİŞİ BUNU UMURSADIĞI İÇİN YAPIYOR, AŞAĞILADIĞI İÇİN DEĞİL’
Komedyen farklı karakterlere bürünüyor sahnede. Bu da bazen negatif tenkitlere neden olabiliyor. Oynadığınız tiplemenin söyledikleri kendi görüşünüz üzere algılanabiliyor. Sahnede kaygı yaşadığınız oluyor mu?
Veganlar üzerine bir şakam vardı, en çok orada yaşadım. Ve aslında veganlığa yakınım, et yemiyorum. Birinci aklıma yatan vegan argümanı duyduğumdan beri “evet biz kötülük yapıyoruz” diye düşünüyorum. Solculuk için de bu türlü lakin soldan konuşurken bundan “mutlaka biz kazanacağız!” üzere bahsetmeyi sevmiyorum, çelişkiler ve komik bulduğum noktalar üstünden bunu konuşmak daha etkileyici ve eşit bir alaka üzere geliyor. Kendimi insanlara et yemeyin diyecek bir konumda görmüyorum. Ancak veganlık üstüne bir şeyler söylemek de istiyorum. O şakamı mesela biraz cahili oynayarak yapıyordum. Ve 200 sefer yaptım o latifeyi, genelde olumlu dönüşler oldu. Ama internete koyduğunuz vakit orada farklı bir dinamik var. İnternette izleyenler sizi izlemeye gelmiş yahut sizi tanıyan beşerler değil. Youtube’a koyunca herkese bu sana nazaran bir şey demiş oluyorsun. Bu da aslında sıkıntılı bir şey. Biraz da günümüzdeki üslupla alakalı. Herkes daima bir akademik vaaz verir üzere kendini koruyan bir yerden konuştuğu için, sen kendini çelişkili biri üzere sunduğunda onu anlamıyor beşerler ve ikna etmek de mümkün değil. O tipleme işi o noktada sorun oluyor. Bir de güldürüde şu reaksiyon geliyor: “Hayvanların öldürülmesi komik bir şey mi?”. Hayvanların öldürülmesi konusunda konuşuyorsun, sana “bu dalgası geçilecek bir şey mi?” diyor. Ancak stand-up yapan beşerler komediyi o denli bir yere koymuyor. Dalga geçmek, aşağılamak değil de sinema üzere bir şey bu. Sinemada nasıl vefat üzerine sinema çeken bunu önemseyen biriyse, mevt üzerine güldürü yapan kişi de bunu umursadığı için yapıyor, aşağıladığı için değil.
Podcastinizde bir şakanız vardı: “Suriyeli göçmenlerin işinizi çaldığını düşünüyorsanız çocuk emekçilere odaklanmanızı öneririm asıl onlar işlerinizi çalıyor.” Burada aslında hem ırkçılığa dair bir hiciv yapıyorsunuz hem de bununla yetinmeyip tıpkı latifeye bir de çocuk personelliği hakkında bir mana sığdırıyorsunuz.
Mesela o latifeyle ilgili ırkçı birinden bir reaksiyon iletisi gelmişti. Latifeyi anlamış. Kendisini eleştirdiğimi de anlamış. Ve “Her gün seni dinliyorum, yaptıklarını izliyorum lakin bence Suriyeliler şöyle Kürtler böyle” diye bana uzun uzun anlatmış. Türkçesi de baya düzgündü, muhakkak ki eğitimli birisiydi.
‘POLİTİK MİZAHLA OFANSİF MİZAHI KARIŞTIRINCA TÜRKİYE’NİN YÜZDE DOKSANINI KAYBEDİYORSUNUZ’
Türkiye üzere objektif olarak söz özgürlüğü açısından tartışmalı bir ülkede ofansif mizah yaparak yaşamak nasıl bir şey? Korktuğunuz ya da ümitsizliğe kapıldığınız oluyor mu?
Ben umutlu, sevinçli biri değildim. Bu olaylardan da çok etkileniyorum, bir gün bir şey olmasından korkuyorum. Güya olacakmış üzere yaşıyorum hatta. Ki Pınar Fidan ve Emre Günsal’ın başına gelen felaketlerden evvel biraz daha küçük çaplısını yaşamıştım. Din ile alakalı bir şakamdan ötürü vefat tehditleri almıştım. Çıktığım yerleri “orayı yıkacağız” diye arıyorlardı. Birkaç defa gösteriyi güvenlik tedbirleriyle yaptım. O devir bir daha sokağa çıkamayacağım üzere bir kaygım vardı. Ben yurt dışında yaşamaya karşı birisiyim. Ana lisanının birden fazla konfordan daha kıymetli olduğuna inanıyordum, en azından benim üzere birisi için. Ve birinci defa istediğim mesleği yaparken, memnunken, bundan para kazanıyorken ve bu türlü gidecekmiş üzere gözüküyorken sanki Berlin’e mi taşınsam diye düşünüyorum. Ya da en azından hayatımı bir gün taşınacak üzere mi yaşasam? Zira benim yaptığım şey tam ofansif mizah da değil. Politik mizahla ofansif mizahı karıştırınca Türkiye’nin yüzde 90’ını kaybediyorsunuz. Şayet neyi düşünerek o latifeyi yaptığınızı anlarlarsa, oradan dönüş çok güç oluyor. İnandığım şey şuydu, ben çok kibar konuşuyordum ve hiçbir atak, hakaret içermemesine ihtimam gösteriyordum. Bu başıma bela getiren latife da daha evvel pek çok Müslüman insanın dinleyip beğendiği bir şeydi. Polislerle ilgili birkaç şakam var. Eleştirel şakalardı fakat izlemeye gelen bir polisten “bize baya sallamışsın ancak çok güldük” diye bir şey de duymuştum. O istikrarda giderken birden o yaşadığım olay, üstüne Pınar ve Emre’nin yaşadıkları… Emre 10 gün gözaltında kaldı, şu an ceza aldı. Pınar’ın davası sürüyor. O nokta artık “biz geri zekalı bir iş yapıyoruz galiba” diye düşündürdü. Biz hepimiz iktidar tarafından bir baskı gelmesine hazırdık lakin muhalif sandığımız, tıpkı şey için uğraştığımız insanlar… Birebir şey derken şimdiki siyasete dair bir şeyden bahsetmiyorum, özgürlük, haklar, tabir özgürlüğü, yanlışların söylenmesi üzere şeyler. O beşerler daha beter çıktılar, baya insanların önüne attılar Pınar ve Emre’yi neredeyse. Mesleğe dair, beni çok rahat hissettiren bir şeye dair artık o kadar rahat hissetmiyorum. Her şovda birileri rahatsız olacak mı diye kaygıyla oto-sansür yapıyorum.
Pınar Fidan ve Emre Günsal’ın gaye gösterilmesine demokratik kamuoyundan reaksiyon de geldi. Bunun akabinde CHP’den size ulaşan, bir özür dileyen ya da yardım teklif eden oldu mu?
Üst seviye bir yönetici ulaştı. Yanlış yaptık üzere değil lakin Emre için de Pınar için de “ortada bir yanlış anlaşılma var ben bunu düzeltmek için elimden geleni yaparım, bana ulaşabilirsiniz her zaman” demişti… Galiba kimi siyasetçiler için rastgele bir olaya önderlik etmek meslekleri için mantıklı bir şey oluyor. Çok da ilgilenmiyorum orayla, beni üzen o değil. O siyasetçiler mesleklerine bakıyor. Lakin beni seven beşerler, akrabalarım mesela bunu nasıl savunursun dediğinde üzülüyorum. Bizim üzere düşünen insanların dayanak olması olağan ki hoş. Babam 60 yaşında lakin benim açıklamama gerek kalmadan anladı, öbür insanların yaptıklarını eleştirdi. Bu türlü çok insan da gördüm. O da umut verici alışılmış de biraz küçük bir umut. Türkiye’nin yüzde 95’i ilkesel olarak söz özgürlüğü tersi aslında, yalnızca bahse nazaran değişiyor. Kimisi Atatürk’e karşı hassas kimisi dine karşı..
Kimi beşerler travmanın mizahı beslediğine inanıyor. Siz ne düşünüyorsunuz?
Biraz insanın hayatla ve güldürüyle kurduğu bağlantıya bağlı… Stand-up’a başladığımda notlar almıştım, beni rahatsız eden şeyleri mizaha çevirebilecek miyim diye. Canlı bombalar diye not almışım ve 3-4 ay sonra sahiden bu bahisle alakalı bir latife yaptım. Alışılmış ki gülerken içinde bir sızı oluyor ancak onu öteki bir şeye çevirebilmek, diğer bir biçimde konuşabilmek bana iyi geliyordu. İnsanlara da iyi geldiğini gördüm. Ancak birtakım insanlarda tam aykırısı de olabiliyor. Travmasıyla nasıl bir alaka kurduğuna bağlı. Zelzelesi yaşamış bir arkadaşım sarsıntı sözünü duyunca büsbütün kapanıyordu mesela. O sarsıntı üzerine bir latifede da muhtemelen birebir tepkiyi verir. Ancak başta söylediğinize katılıyorum. Mesela annen baban sen çocukken boşandıysa, sana bu bahiste söylenenler tatmin edici gelmiyor. Okulda öğretmenin ailenin ehemmiyeti, babaların ne kadar iyi oldukları hakkında konuştuğunda sen tahminen bakıyorsun baban alkolik. Bu bir yerden sonra şunun yolunu açıyor: Galiba bana doğruyu söylemiyorlar. Ya da bir Hollywood sineması izliyorsun, her şey keyifli sonla bitiyor. Lakin kendi hayatına bakıyorsun, bu bu türlü değil. O yol açılınca tekrar hayatla bağ kurabilmenin yolu güldürü üzere geliyor bana. Zira güldürü, evet birtakım babalar alkoliktir ve bununla ne yapabiliriz üzerinden bir anlatı kurabilir. Sana bütün babalar olağanüstüdür, aile harikadır, her şey keyifli sonla biter demez. Daha çarpıklıklar üzerinden bir şey kurar.
Gazete Duvar
