Almanya’da Toplumsal Demokrat Parti (SPD), Yeşiller ve Hür Demokrat Parti’nin (FDP) koalisyon kontratı üzerinde muahedesiyle birlikte, gözler yeni hükümetin dış siyaset çizgisine ve Türkiye ile bağlantıların geleceğine çevrildi.

Yeni hükümette dışişleri bakanlığının Yeşiller partisinde olacak olması, kimi gözlemciler tarafından, Türkiye ile münasebetlerde insan hakları hususlarının daha fazla yük kazanacağı ve münasebetlerde yeni tansiyonların yaşanabileceği halinde yorumlanıyor.

Yeşiller Partisi’ne yakın Heinrich Böll Vakfı’nın Türkiye Temsilcisi Kristian Brakel, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, yeni hükümetin Merkel devrinden farklı olarak, Türkiye ile ilgilerde çok büyük değişimlere gideceğini düşünmediğini söyledi.

Almanya-Türkiye bağlarını en yakından takip eden uzmanlardan olan Kristian Brakel’a yönelttiğimiz sorular ve cevapları şöyle:

DW Türkçe: SPD’li Olaf Scholz’un başbakanlığında kurulması beklenen yeni hükümet koalisyon mukavelesini açıkladı. Burada Türkiye ile münasebetlere, “İkili ve Bölgesel İlişkiler” başlığı altında yer veriliyor. Size nazaran burada çizilen çerçeve, gelecek devirde Türkiye ile bağlar hakkında ne üzere ipuçları veriyor?

Kristian Brakel: Türkiye kısmı, büyük ölçüde Toplumsal Demokratların tartısını koyduğu bir çerçeveyi, “Evet durum dertli ve çok sıkıntı lakin Türkiye ile partnerliğimizi sürdürmek istiyoruz” yaklaşımını yansıtıyor…

Yani bu sözler, aslında Angela Merkel’ın izlediği çizginin, bundan sonra da sürdürüleceği manasına mı geliyor? Merkel de büyük problemler, görüş ayrılıkları olduğunu, lakin Türkiye’nin stratejik açıdan Almanya için kıymet taşıdığını söyleyerek, Almanya’nın çıkarları gerektirdiği ölçüde diyaloğun sürdürülmesinden yana tutum almıştı…

Evet kanımca bu sözler, yeni Alman hükümetinin Türkiye konusunda aşağı üst Merkel’ın izlediği stratejiyi izleyeceğini gösteriyor… Yeni hükümet Türkiye siyasetlerinde çok büyük bir değişime gitmeyecek, fakat sivil toplumun desteklenmesine, gençlik değişim programlarına daha çok mali kaynak ayıracak…

DW Türkçe’de yer alan habere nazaran kontratta, “Türkiye, iç siyasette tasa verici gelişmeler ve dış siyasetteki tansiyonlara karşın AB’nin değerli bir komşusu ve NATO partneridir” tabiri yer alıyor. Bilhassa “AB’nin değerli bir komşusu” vurgusu dikkat çekiyor…

Bu formülasyon, koalisyon ortaklarının Türkiye’yi AB’nin bir kesimi olarak görmediklerini açıkça gözler önüne seriyor.

Mukavelede, Türkiye’de demokrasi, hukuk devleti ve insan hakları, bayan hakları, ve azınlık hakları alanlarında çok büyük gerileme olduğu kayda geçiriliyor…

Evet bu tabirler bir durum tespitinden ibaret, bununla yetiniliyor. Bunun bir sonucu olacağına dair bir tabir yok, durum tespiti var…

FDP, seçim programında Türkiye’nin AB üyelik müzakerelerinin sona erdirilmesi, Türkiye ile AB ortasında yeni bir bağ inşa edilmesi gerektiğini savunmuştu…

Yanlışsız, liberaller üyelik müzakerelerinin büsbütün durdurulmasını istemişti. Lakin görünen o ki üç partinin anlaşabildiği yegane husus yeni bir müzakere faslının kapatılmaması ve yeni bir başlığın açılmaması olmuş. Ancak hepimiz bunun retorikten ibaret olduğunu biliyoruz. Zira Kıbrıs’ın vetosu nedeniyle zati yıllardır fasıl açılmıyor ve açılmayacak da. Lakin fasıllar kapatılabilir. Ayrıyeten formülasyon biraz da külfetli olmuş. Fasıl kapatılmayacak demek ne kadar uygun çok da emin değilim, zira bu Türkiye’ye bağlı, Türkiye şartları, kriterleri yerine getirmesi halinde açılmış fasıllar kapatılabilir. Komitenin “ay hayır Almanya kapatılmasını istemiyor” diyerek buna direnmesine ihtimal vermiyorum. Ancak aslında koalisyon kontratında özetle statüko değişmiyor… Değerli olan tek söz Türkiye ile ilgili kısmın son cümlesi. Bildiğim kadarıyla Yeşillerin de beklentisi doğrultusunda eklenen, “Sivil toplum ile ilgilerin, paylaşımın ve gençlik değişim programlarının güçlendirileceği” tarafındaki söz önemli…

Sivil toplum ile paylaşımın ve gençlik değişim programlarının güçlendirilmesiyle kastedilen tam olarak nedir? Bu ortada, koalisyon mukavelesinde, “AB-Türkiye Diyalog Gündemi’nin canlandırılacağı” da belirtiliyor. Bir yandan müzakereler durdu deniliyor,diğer tarafda diyalog gündemi canlandırılacak deniyor… Bu da bir çelişki değil mi?

Sivil toplum ile diyaloğun güçlendirilmesi tek taraflı yapılabilecek, Ankara’nın onayına gereksinim duymayacağınız bir konu… “AB-Türkiye Diyalog Gündemini” canlandırmanın ne manaya geldiğini farklı biçimlerde okuyabilirsiniz. Bu Türk hükümeti ve AB Komitesi ya da AB Kurulu ortasındaki bir diyalog olabileceği üzere, cümlenin ikinci kısmında tabir edildiği üzere sivil toplum aktörleri ortasındaki paylaşımın güçlendirilmesi de olabilir…

Bu ortada koalisyon mukavelesinde AB-Türkiye Mülteci Mutabakatı’na hiç değinilmiyor. Merkel periyodunda imzalanan mutabakat, Yeşiller’in en çok eleştirdiği dış siyaset hususları ortasında yer alıyordu. Bir müddettir de Türkiye ile AB ortasında mutabakatın güncellenmesi için görüşmeler yürütülüyor… Meğer koalisyon mukavelesinde “düzensiz göçü azaltmak, nizamlı göçe imkan sağlamak istiyoruz” sözleri yer alıyor, anayasa ve milletlerarası kontratlardan kaynaklanan insani yükümlülüklere bağlı kalınacağı vurgulanıyor…

Almanya’nın Türkiye’deki Suriyelilere ikili mali yardımında bir değişiklik olacağını düşünmüyorum. Yeşiller Türkiye’deki Suriyelilere insani yardım finansmanına dayanak veriyor. Fakat Türkiye ile AB ortasında yeni bir mutabakat mümkün olur mu, yeni Alman hükümeti bunun için tartısını koyar mı çok emin değilim.

Bu Yeşilleri zorlayacak bir husus olur… Zira Yeşiller, Yunanistan’a gelen sığınmacıların, kapsamlı iltica müracaat süreçleri tamamlanmadan Türkiye’ye geri gönderilmelerini öngörmesi nedeniyle bu mutabakatın Cenevre Konvansiyonu’nun ihlal edilmesi manasına geldiğini düşünüyor.

Almanya’nın yeni koalisyon hükümetinde Dışişleri Bakanlığı’nı Yeşiller üstlenecek. Son anda bir değişiklik olmaması durumunda, seçimlerde başbakan adayı olan Annelena Baerbock’un birinci defa bir bayan olarak bu vazifesi üstlenmesi bekleniyor. Bu Türkiye ile münasebetleri nasıl tesirler? İnsan hakları bahislerinin daha yüklü bir yer tutmasını bekliyor musunuz?

Büyük bir değişim olmayacak, koalisyon kontratı de bunu gözler önüne seriyor. Fakat kanımca Türkiye’de hukuk devletinin geldiği nokta dikkate alındığında, insan hakları hususlarının daha yüklü bir yer alması gerektiği açık. Yeşiller kesinlikle bunu isteyecektir lakin koalisyon hükümeti olması prestijiyle Yeşillerin tek başlarına hareket edemeyecekleri, bu bahisteki tek karar mercii olmadıkları da açık.

Cumhuriyet