KÖLN – Almanya korona virüsü salgınında 3. dalganın tesiri altına girdi. Günlerdir sayılar yükseliyor, ağır bakım üniteleri doluluk nedeniyle alarm veriyor ve kapanma tedbirleri devam ediyor.
Pandeminin başından itibaren Merkel hükümeti iki kere küçük ve orta işletmecileri ile tek ve özgür çalışan şahısları desteklemek emeliyle ekonomik yardım paketi açıkladı. Hükümet ekonomik yardımın finans hacmini 2020’de 10 milyar euro olarak belirledi. İkinci yardım paketi ise 25 milyar euro olarak açıklandı.

Ülkede korona salgını da kapanma da devam ediyor. Bu süreçte Almanya’da Türkiye kökenli olan işletme sahibi olan çok sayıda esnaf da salgının beraberinde getirdiği sıkıntı şartlardan etkileniyor. Korona yardımlarının ne derece tesirli olduğunu, Alman hükümetinin bu süreci yanlışsız yönetip yönetmediğini farklı dallardan beşerlerle Gazete Duvar için konuştuk.

Faik Çevikkolu çok uzun vakittir Köln’de kuaförlük yapıyor. Salgının başından itibaren en çok etkilenen bölümlerin başında da kuaför salonları geliyor. Faik Çevikkolu pandemiyle birlikte yaşadıklarını anlattı:

Birinci kapanma vaktinden başlayalım. İşletmeci olarak birinci lock down sürecini nasıl geçirdiniz?

Birinci kapanma altı hafta sürdü ve berbat bir periyoda denk geldi. Köln’de Şubat ayı karnaval vaktidir ve karnavaldan sonra mart ve nisan ayları kuaför bölümü için ağır geçen aylardır. Maalesef o vakit kapatmak zorunda kaldık. Lakin birinci kapanmada hükümet 25 bin euro ödemeyi çabucak hiç bekletmeden yaptı. Bu nedenle altı hafta süren birinci kapanmayı rahat bir biçimde atlattık.

Ödenen 25 bin euro size hibe olarak mı yoksa geri ödemek üzere mi verildi?

Verilen parayı sonradan denetim etme hakları var. Lakin büsbütün kapalı olduğumuz ve ciromuz sıfırlandığı için geri ödeme diye bir durum bizim için kelam konusu değil. Lakin hem yardım alıp hem de çalışmaya devam eden şirket ve işletmeler de oldu. Onların o süreçte aldıkları yardımla çıkarları ortasındaki farka bakılıp verilen yardım fazla olduysa geri ödemeleri gerekebilir. Tabi bu mevzuda devlet nasıl hareket eder bilemiyorum.

Aldığınız para kapalı olduğunuz mühlet boyunca tüm masraflarınızı karşıladı mı?

Benim üç dükkânım var. Üçünün kirası, yan sarfiyatları, faturaları hepsi o süreçte karşılandı. Yani ne yarar oldu ne de kayıp. Bu ortada verilen bu 25 bin euro dükkân başına ödenen sayı değil. İşletme başına ve eleman sayısına nazaran belirlenen bir para. Benim üç dükkânım var ancak hepsi tek işletme altında faaliyet gösteriyor. Tek dükkânlara mesela çalışan eleman sayısına nazaran para verildi. O müddet boyunca da aldığımız parayla su yüzünde kaldık. Kar sağlamadık lakin kaybımız da olmadı.

Sonra yeniden kuaförler makul tedbirler altında açıldı.

Mayısta açtık ve işler iki-üç hafta buyunca epey ağır oldu. Sonra tekrar ikinci kapanma oldu ve o da tekrar bizim kesim için berbat bir vakte denk geldi. Aralık ayıydı. Aralık ayı yeni yıla kadar Noel ve yılbaşı vaktiydi. Varsayım edersiniz bizim için ne kadar hareketli bir periyot olduğunu. İkinci kapanmada bir ödeme falan da yapılmadı.

Neden bu sefer yardım alamadınız?

Birinci kapanmada fazla ve haksız yere para alan örnekler ortaya çıkınca bu sefer maddi takviye için müracaatların muhasebeci üzerinden yapılması koşulunu koydular. Fakat bu müddette hükümet de hazırlıklı değildi. Müracaatların yapılacağı online sayfalar hazır değildi. Aralık başından mart ortasına kadar geçen müddette devlet hazırlığını yapmamıştı. Bizim evraklarımız hazırdı ancak devlet hazır olmadığı için süreç uzadı. Yapılan masrafın yüzde yetmiş beşini ödeyeceklerini söylediler. Muhasebecimiz gerekli her şeyi hazırladı ve başvuruyu yaptı. Bu ölçüsü da iki takside böleceklerini bildirdiler. Birinci kısmı daha yeni geldi. On ikinci ayda kapandık ve yardımı nisan ayında aldık. Çalışanların fiyatlarını kısa çalışma ödeneği biçiminde devlet ödedi. Elemanların masraflarının işletmeden ödenmemesi de bir rahatlıktı. Kısa çalışma ödeneğinde de çalışanlar ne kadar uzun müddet kısa çalışma ödeneğine dâhil olmuşlarsa ona nazaran aldıkları maaşın yüzdesi artıyor. Olağan çalıştıklarında aldıkları tüm maaşın yüzde altmışını yahut yetmişini devlet ödüyor. Çalışanlar tam maaş alamadı lakin devletin verdiği parayla aylık masraflarını da karşılayabildiler. Mağdur edilmediler ayrıyeten kısa çalışma ödeneği sayesinde kimseyi işten çıkarmak zorunda kalmadık. Tabi çalışanların emeklilik ve sıhhat sigortaları da devlet tarafından ödendi. Fakat bu mühlet zarfında işletmeye yardım gelmesi gecikti ve taksitlendirildi. Lakin ben nizamlı olarak üç dükkânın kirasını ödemeye de devam ettim. Artık Haziran sonunda ödenecek para lakin üç aylık kiralara yetecek.

İşletmelerin kar etmemesi dışında pandemi periyodu ve kuralları içerisinde sizi zorlayan öbür sıkıntılar oldu mu?

Birinci açılma periyodunda hem çalışanlara hem de müşterilere maske takmak mecburiliği getirildi. Takım için natürel maskeyle tüm gün çalışmak çok beğenilen bir durum değildi. Lakin bir müddet sonra alışıldı. Yalnızca maske masrafı eklendi. Bir orta maske fiyatları o denli fırladı ki bir maskeyi beş eurodan almak zorunda kaldık. Artık çoklu paketi bu fiyata satılıyor. O periyotta biliyorsunuz kumaş maskeler de kullanılabiliyordu. Lakin ikinci kapanmada kumaş maskeler büsbütün kalktı. Tıbbi maske mecburiliği geldi. Tahminen birileri kazansın diye bu karar verildi bilemiyoruz ancak haydi ona da tamam dedik. Lakin ikinci kapanmada kuralların çok değişmesi biraz yıpratıcı oldu. Test yaptırılmadan müşteri alınmayacak kuralı gelince işler makasla kesilir üzere kesildi. Müşteriler randevularını iptal ettiler. Kimisi test yaptırmak istemediği için, kimisi test bulmakta zahmet çektiği için gelmek istemedi. Kapanmayı devam ettirseydi daha iyi olacaktı. Kapatınca mecbur kalıp para ödeyeceği için tekrar açmak herhalde devletin işine geldi. Her eyalet öteki kurallar uyguladığı bu kurallar da daima değiştirildiği için beşerler huzursuz oldu. Açıldıktan sonraki birinci günler boş kaldık, müşteriler gelmedi. Biz de dükkâna test getirttik. Süratli testi müşteriye parasını ödeme şartıyla biz yapmaya başladık. Yavaş yavaş işlerimiz yeniden başladı. Şimdilik bekliyoruz bakalım nasıl devam edecek.

2021’in sonuna kapatmak zorunda kalırsanız buna karşı bir hazırlığınız var mı?

Kapatsa bence daha iyi. Masrafları devlet öder, haydi ben para kazanmayayım derim, elemanlar da kısa çalışma ödeneğinden maaşlarını alır. Öbür türlü çalışırken beni rahat bırakmıyor ki, elbette kural koyabilir. Mesela girişte dezenfeksiyon koyuyoruz, müşteri listemizi ve randevu defterimizi tutuyoruz. Müşterilerimiz birinci etapta telefon numaralarını, adreslerini bu listelere yazmak da istemediler. Ancak bir biçimde bu kuralı da vakit içinde kabul ettiler. Lakin artık bu kurallara test eklenmesi esasen bâtın bir lock down (karantina) üzere oldu. Lakin natürel devlet için masrafsız bir kapanma oldu. Artık ya testlerini kendileri getiriyor ya da bizde yaptırıyorlar. Ben müşterimin en rahat bir biçimde kuaförüne gelmesini sağlamaya çalışırım elimden geldiği kadar. Siyasetçilerin ne istediğini bilmiyor olmaları nedeniyle biz de bocaladık. İşletme olarak olağan hiçbir planlama yapamıyorum. Her an yeni bir kurallar listesiyle karşımıza çıkabilirler her şeye haydi sil baştan başlamak zorunda kalabiliriz. Bana insanları dükkâna sokmamak için ellerinden geleni yapıyorlarmış üzere geliyor. Bazen bu durumda kapatsalardı daha iyiydi diyorum.

Türkiye’den bakıldığında Almanya çok iyi pandemiyi yönetti kimse mağdur olmadı deniliyor. Siz de bu türlü düşünüyor musunuz?

Türkiye’de olduğu üzere burada da mağdur olanlar da oldu olmayanlar da oldu. Ben bu süreçte üç ay Türkiye’de kaldım gastronomi kapalıydı. Türkiye’de büsbütün bir kapanma olmadı. Büyük esnaf orada çok düşünce yaşadı. Mesela Almanya’da pizza servis yapan işletmeler esasen konuta sipariş metoduyla çalışıyorlardı. Onlar tam bilakis bu süreçte çıkarlarını artırdılar lakin konutlara servis yapmayan büyük restoranlar, kafeler büyük ziyan gördüler. Tıpkı durum Türkiye için de geçerli. Tabi Türkiye’deki esnaf yardım aldı mı almadı mı bilmiyorum. Devlet yardımı yapıldıysa da herhalde çok kâfi değildi. Mesela adam diyor ki, “dükkânımın kirası beş bin, on bin lira ancak aldığım yardım bin lira iki bin lira, bu neye kâfi?” Doğrudur natürel onların durumu daha zordu.

Sizce Almanya hükümeti bu süreci iyi yönetti mi?

Bence kapatırken her yeri değil yalnızca aşikâr işletmeleri kapatması burada da Türkiye’de de yapılan bir yanlıştı. Bir öbür eksik de mesken yahut dükkân sahiplerinin pandemi vaktinde tek kuruş ziyana uğramaması oldu. Burada birinci kapanmada yalnızca kirayı erteleme hakkı verdiler. Mesken sahibi kirasını ödeyemeyenlere baskı yapamadı. Mülk sahiplerine devlet ‘Kiranın yüzde onunu yirmisini alma’ diyebilirdi mesela bunu yapmadılar. Aşikâr kitlenin sırtından bu işi yürüttüler ve bunun en ağırını gastronomi alanında konutlara servis yapmayan işletmeler ve oralarda çalışanlar yaşadı. Bir kitle mağdur oldu, öbür bir kitle o mağduriyetten kar sağladı. Beni kapattı, benim mal aldığım toptancı ne yaptı; o da kazanamadı. Bu bu türlü zincirleme devam etti. Fakat otomobil vergisinde, kirada, kent içi ulaşımda vs. bir indirim yapılmadı. Ancak emekçiye kısa çalışma ödeneği kapsamında aldığı maaşın tamamı değil aşikâr bir kısmı ödendi. Artık bu yanlış bir planlama değil de nedir? Kapatıyor madem kimse para kazanamıyor o halde bu sarfiyatlar de büsbütün durdurulsaydı ve ödenen ölçü yarıya indirilseydi. Lakin şunu söyleyelim Almanya Türkiye’ye oranla daha iyi para dağıttı. Kapanma niçin tedbir olarak uygulanıyor, hasta sayısı artmasın, pandemi denetim altında olsun vs. Fakat hala bulaş sayısı çok yüksek. Türkiye’de de o denli sayılar şu anda çok yüksek. Bu hastalık sonuçta iyi yahut makus yönetildi diyemeyiz bence ancak lakin bu süreçte pandemi ne kadar ziyan verdi ve devlet bu zararın ne kadarını kapattı ne kadar mağdur etti buna bakmak lazım. Almanya belirli ödemeler yaptı ve tahminen bu bahiste Türkiye’den daha iyi olabilir. Türkiye’de ne kadar ödeme yapıldı bilmiyorum lakin varsayım ederim çok olmadı.

Bir uzun kapanma daha olursa maddi tarafı bir biçimde karşılanıyor tahminen fakat size ruhsal açıdan ağır gelir mi?

Açıkçası birinci kapanma tatil üzere geldi hepimiz o denli düşündük. Ancak mühlet uzadıkça bu kere artık sıkılmaya başladık. Açılsa da çalışsak dedik. Daima müşterilerimizi özledik. Son kapanma daha değişik oldu lakin komik tarafı alıştık. Hani derler ya kurbağayı suyun içine koy altını aç yavaş yavaş, piştiğini anlamaz, o denli oldu. Nasıl ki birinci başta maske takılması kuralı geldiğinde herkes itiraz etti lakin sonra diktirdi taktı. İkinci tıbbi maske takılma kuralı geldiğinde artık tartışılmadan kabul edildi. Artık herkes yanında taşıyor maskesini. Tıpkı durum test için de geçerli. Türkiye’ye gidip gelirken test istiyorlar. Bu mevzuda da çok mantıksız şeyler vardı ancak artık sorgulanmıyor. Mesela ben yurt dışına iç çizgiler aktarmalı gideceğim diyelim. Yurt dışına çıkacağım için ben test yaptırıyorum benden istenildiği için yaptırıyorum. Lakin iç çizgiler uçuşunda kimsenin testi yok. Testi olanla olmayan tıpkı uçağa bindiriliyor bu saçma değil de nedir!

Türkiye’de kuaför arkadaşlarınız vardır kesinlikle onlar nasıl problemler yaşıyorlar hiç konuştunuz mu?

Onlar bir defa kapatmak zorunda kaldılar ancak sonra açtılar. Çıkarlarında bir değişiklik oldu mu hiç konuşmadık. Benim de orada bir salonum vardı kapattım. Fakat orada kuaförlerin asıl sorunu pandemide kapanmadan fazla döviz kurundaki ani yükseliş. Zira materyalin birden fazla yurt dışından geliyor ve dövizle alınıyor. Döviz kurundaki dalgalanmalar, kur sorunu kuaför salonlarını direk olumsuz tesirler. Bir de tabi bir buçuk metre aralık kuralı bizde de orada da var. On iki müşteri alabileceğin salona altı müşteri alıyorsun bu da karı olumsuz etkiliyor.

Gazete Duvar